پيشگفتار

5

بخش نخست: مكتب اشعرى مؤسس و

9

ابو الحسن اشعرى پايه گذار مكتب

11

نسب و خاندان ابو الحسن اشعرى

13

ابو موسى اشعرى، نياى ابو الحسن اشعرى

15

مناظره اشعرى با استاد معتزلى خود، جبّائى

18

بررسى و تحليل اين مناظره

20

مناظره ديگر ابو الحسن اشعرى

22

بزرگ نمايى فزون از حدّ در حق اشعرى

24

بازگشت از مكتب اعتزال

26

انگيزه هاى بازگشت از اعتزال:

27

1ـ فشار حكومت عباسى بر معتزله

29

2ـ انديشه اصلاح در عقيده اهل حديث

30

ويژگيهاى مكتب اشعرى:

31

1ـ به كارگيرى عقل در عقايد

32

2ـ مكتبى ميانه رو بين معتزله و أهل حديث

33

تاريخ انتشار مسلك اشعرى

34

آثار علمى ابو الحسن اشعرى

38

درگيرى مستمر ميان اشاعره و حنابله

41

گفتار ذهبى در باره اشعرى

42

استفتايى پيرامون ابو الحسن اشعرى

44

گزارش فتنه و درگيرى ميان حنابله و اشاعره

46

نامه بيهقى به عميد الملك

48

نامه قشيرى به عميد الملك

49

بخش دوم: عقايد اشاعره

13

1ـ اشاعره و صفات خبرى

57

اشاعره در كشاكش تشبيه و تعقيد

61

دو نظريه ديگر در باره صفات خبرى (تفويض و تأويل)

67

معطّله چه كسانى هستند

69

سخنى از ابو الحسن ندوى

70

نظريه تأويل

72

تأويل صحيح و تأويل باطل

75

2ـ خدا آفريننده كارهاى بندگان است

83

استدلال اشعرى بر نظريه خلقت افعال

85

تفسير صحيح گسترش قدرت و اراده او

90

پيامدى به نام جبر و گريزگاهى به نام «كسب»

94

نظريه كسب در هاله الى از ابهام

95

باقلانى و نظريه كسب

97

غزالى و نظريه كسب

100

تفتازانى و نظريه كسب

102

همام الدين و نظريه تخصيص

103

ابن الخطيب و نظريه كسب

105

محققانى از اشاعره و نظريه كسب

106

افعال انسان و انديشمندان آزاد فكر

107

عبد الوهاب شعرانى و نظريه او در آزادى انسان

109

نظريه شيخ محمد عبده در باره افعال انسان

110

عبد العظيم زرقانى دانشمند مصرى و افعال بندگان

111

شيخ محمود شلتوت و حرّيت انسان

112

دستاويزهاى اشاعره از مسأله خلق افعال

115

3ـ اراده گسترده خدا نسبت به همه كائنات

119

انگيزه اشاعره براى گسترش دادن اراده خدا

121

دلائل اشاعره بر عموميّت اراده الهى

125

تحليل استدلالهاى اشاعره

126

تفسير صحيح عموميّت اراده

128

4ـ تكليف فراتر از قدرت و توان

131

دلائل قرآنى اشعرى بر تجويز تكليف ما لا يطاق

134

تحليل آيات مورد استدلال

135

5 ـ قدرت، مقارن با انجام فعل است

13

چرا قدرت همراه با فعل است نه متقدم بر آن؟

146

تحليل اين اصل از اصول اشاعره

148

انگيزه طرح اين مسأله چيست؟

149

6ـ رؤيت خدا در روز رستاخيز

153

رؤيت خدا از انديشه هاى يهوديان است

157

رؤيت بدون جهت، امكان پذير نيست

159

شرائط فيزيكى رؤيت

160

دلائل عقلى اشاعره بر رؤيت

162

رؤيت خدا مستلزم محالى نيست

163

مجوز رؤيت، وجود است، نه حدوث!!

164

دلائل نقلى اشاعره بر جواز رؤيت

166

تفسير آيه «إلى ربّها ناظرة»

168

دلائل منكران رؤيت

170

آيه نخست: « لاتدركه الأبصار»

171

مقصود از «لطيف» چيست؟

173

آيه دوّم: «ولايحيطون به علماً»

175

آيه سوّم: «فأخذتكم الصاعقة»

176

سخن امام هشتم با ابوقرّة در باره رؤيت

180

خطبه هاى امام على عليه السلام در تنزيه خدا از رؤيت

181

7 ـ خدا متكلّم به كلام نفسى است

185

نظريه معتزله در باره تكلّم خدا

188

نظريه حكما، در باره كلام خدا

189

نظريه حنابله، در باره تكلّم

191

نظريه اشاعره، در باره تكلّم

192

خدا متكلم به كلام نفسى است!

193

كلام نفسى سراپا ابهام است

195

تصويرهاى گوناگون اشاعره در مورد كلام نفسى

195

8 ـ كلام خدا، حادث نيست

203

حدوث و قدم كلام خدا در سنت وارد نشده است

206

نخستين كسى كه قرآن را قديم اعلام كرد

208

انديشه قديم بودن قرآن، مايه تعدّد واجب است

213

دلائل اشعرى بر قديم بودن كلام خدا

217

تعليل آياتى كه اشعرى به آنها تمسك جسته است

218

مقصود از روح در آيه (و يسألونك عن الروح )چيست؟

222

موضع أهل بيت در باره حدوث و قدم كلام خدا

224

9 ـ انكار حسن و قبح عقلى

227

دلائل اشاعره بر نفى حسن و قبح عقلى

231

ملاك داورى عقل در تحسين و تقبيح

236

تقسيم ادراكات عقلى به نظرى و عملى

238

تقسيم هر دو ادراك به بديهى و غير بديهى

239

ميزان حسن و قبح افعال چيست؟

241

نقش حسن وقبح در بحثهاى كلامى

244

اصول هشتگانه كلامى بر اساس حسن و قبح

245

بخش سوم: بزرگان و پيشوايان اشاعره

251

1 ـ قاضى ابوبكر باقلانى(م403)

254

لغزش نابخشودنى خطيب بغدادى

256

2 ـ ابو منصور عبد القاهر بن طاهر بغدادى(م429)

259

بررسى آثار كلامى ابو منصور

260

3 ـ امام الحرمين عبد الملك جويني(م478)

263

اساتيد و آثار علمى او

264

نمونه اى از افكار و آراى امام الحرمين

266

افسانه ها و خرافات پيرامون زندگى او

267

4 ـ حجة الإسلام غزالى (م 505)

267

غزالى و انكار حسن وقبح عقلى

269

غزالى و وجوب معرفت شرعى نه عقلى

271

غزالى وتجويز تكليف فزون از توان

273

غزالى و افعال بندگان

276

غزالى و تفسير آيه استواء

277

غزالى و تكلّم خدا

278

غزالى و رؤيت خدا در رستاخيز

279

غزالى و رعايت اصلح در باره بندگان

280

غزالى و اجتهاد دشمنان على

283

5 ـ محمد بن عبد الكريم شهرستانى(م 548)

285

شهرستانى و دفاع از حقّ

286

اشتباهات شهرستانى در معرّفى فرق

288

6 ـ فخر رازى(م 606)

290

تأليفات و آثار علمى فخر رازى

292

سر سختى او در دفاع از عقايد اشعرى

293

نظرى به تفسير فخر رازى

295

وصيّت رازى به هنگام مرگ

297

سيف الدين آمدى (م 621)

298

آمدى و كتاب غاية المرام

301

8 ـ عبد الرحمن عضد الدين ابجى(م 756)

303

آثار عملى و فكرى او

304

گرفتارى در حصار تعصّب

306

9 ـ سعد الدين تفتازانى(م 793)

307

آثار عملى تفتازانى

308

تفتازانى اشعرى بود نه ماتريدى

309

10 ـ مير سيد شريف جرجانى(م816)

310

آثار علمى مير سيد شريف

311

11 ـ علاء الدين قوشچى(م 779)

312

بررسى شرح تجريد قوشچى

313

طبقات اشاعره

314

طبقه نخست و شخصيتهاى نوزده گانه

315

طبقه دوم و شخصيتهاى نوزده گانه

315

طبقه سوّم و شخصيتهاى نوزده گانه

316

طبقه چهارم و شخصيتهاى هفت گانه

316

طبقه پنجم و شخصيتهاى شانزده گانه

318

طبقه ششم و شخصيتهاى شش گانه

319

طبقه هفتم و شخصيتهاى چهارده گانه

319

ياد آورى يك نكته

320

مدارك و مآخذ كتاب

321