افعال انسان

وانديشمندانى آزاد از اشاعره

تفسير نادرست توحيد در خالقيت، اشاعره را در بن بست جبر قرار داد، وبا طرح«نظريه كسب» نيز نتوانستند از اين بن بست بيرون آيند، ولى در ميان آنان، آزاد انديشانى پيدا شدند كه توانستند طلسم پذيرفتن همه آراء شيخ اشعرى را در هم شكنند، آنان با اينكه خود را پيرو منهج او مى دانند، ولى در اين باره با او به مخالفت برخاستند وبراى قدرت واراده انسان، تاثيرى در فعل او ثابت نمودند وحتى براى مجموع هستى، اسباب ومسبباتى انديشيدند كه هر سبب پسين، از سبب پيشين، استمداد مى جويد، ودر عين حال، همگى از مقام ربوبى مدد مى گيرند وبه او منتهى مى شوند، در چنين شرائطى، فعل در حالى كه به سبب انتساب دارد، با مسبب الاسباب(خدا) نيز ارتباط تنگاتنگ دارد، وما در اين بخش، از شخصيتهايى نام ميبريم كه با فكر باز خود، اين راه را به روى ديگران باز نموده اند. اينك اين شخصيتها وسخنان آنان:

1ـ امام الحرمين جوينى(ت419ـ م478)

امام الحرمين كه از شخصيتهاى بزرگ مكتب اشعرى است، در اين مورد