نمونه اى از آراء و افكار امام الحرمين

از بررسى آثار به يادگار مانده وى استفاده مى شود كه: او در اظهار نظر، كاملا حر و آزاد بوده و در آن محيط كه طرز تفكر اهل حديث بر آن سايه افكنده بود، او توانست با برخى از اصول مسلم آنان به مخالفت برخيزد.

1 ـ او در بخش فاعليت انسان، براى حريت و آزادى او احترام قائل شد وجبر اهل حديث و كسب اشعرى را نپذيرفت و به خاطر اينكه روايات جبر را رد كرد، او را متهم كردند كه از علم حديث آگاه نيست، نه از متن حديث و نه از سندهاى آن[1].

2 ـ در باره علم واجب، نظريه معتزله را برگزيد، كه خدا از كليات آگاه است نه از جزئيات. اين نظريه گرچه باطل است، ولى در محيطى كه زمام آن در دست حنابله و احيانا اشاعره بود، اظهار اين نظر، گواه بر حريت و آزاد منشى اوست.

3 ـ او در صفات خبريه، مانند يد و عين، كه در قرآن به خدا نسبت داده شده است، راه احتياط را در پيش گرفته، خدا را با ظواهر اين صفات توصيف ميكند، ولى مقصود واقعى را به خدا تفويض مى كند و حتى مدعى است كه اين راه، راه سلف است و آنان، معانى اين نوع از صفات را به خدا واگذار مى كردند.

افسانه ها و خرافات

برخى از نويسندگان، در زندگينامه امام جوينى، يك رشته مطالبى را آورده اند كه با مقام علمى او سازگار نيست. در جايى كه ابن عساكر مى گويد: «او پيشواى