كسانى كه قائل به آن هستند، در اين قضايا به گونه اى داورى مى كنندو مخالفان با اين اصل، به گونه اى ديگر. اينك به رؤس مسائل كلامى كه بر اين اصل مبتنى است، و با انكار آن، اين قضايا قابل اثبات نمى باشد، اشاره مى كنيم:

1 ـ لزوم خدا شناسى

متكلمان اسلامى، اتفاق دارند كه خدا شناسى يك امر لازم و واجب است، عدليه آنرا واجب عقلى تلقى مى كنند، در حالى كه اشاعره آن را واجب شرعى ميدانند، دليل عدليه بر اين مسأله روشن است و آن اينكه عقل به روشنى داورى ميكند، دفع ضرر محتمل (عقاب اخروى) لازم و واجب است، انسان اگر احتمال دهد كه در ترك معرفت، چنين پيامدى وجود دارد، بايد كسب معرفت كند، ولى نظريه اشاعره در اينجا كاملا بى پايه است، زيرا چگونه مى توان وجوب شرعى معرفت را ثابت نمود، در صورتى كه هنوز شرعى ثابت نشده است و بحث در همان مرحله اول است كه اين جهان خدايى دارد و بايد او را شناخت يا نه؟ و پس از ثبوت اين مرحله، نوبت به مراحل ديگر مى رسد.

2 ـ لزوم بررسى دلائل مدعيان نبوت

روى دليل گذشته، عدليه مى گويند: اگر فردى مدعى نبوت باشد، بايد به دليل او گوش كرد و در باره آن بررسى كرد، زيرا چه بسا ممكن است راستگو باشد، و ترك پيروى از او، ضررى را به دنبال داشته باشد، ولى اگر چنين اصلى را نپذيريم، ديگر بررسى برهان مدعى نبوت، عقلا و شرعا لازم نخواهد بود.

3 ـ آگاهى از راستگويي مدعى نبوت

با پذيرفتن مسأله تحسين و تقبيح عقلى، خرد مى گويد: هر گاه ادعاى