وتوانا بود، ولى اختراع وايجادى در كار نبود. از اين بيان مى فهميم كه انتساب فعل به قدرت، گاهى به صورت اختراع است وگاهى به غير اين صورت، بنابر اين، چه مانعى دارد كه فعل انسان، به نوعى متعلق به قدرت او باشد، ولى اين تعلق، ايجاب ايجاد واختراعنكند»[1].

اين بيان، جز خطا به چيزى نيست ومحتوائى ندارد. زيرا مقصود از قدرت در مورد بحث، همان علت تامه است كه فعل، پس از آن بدون فاصله زمانى تحقق پذيرد، به طور مسلم چنين چيزى در ازل نبوده وگرنه فعل انجام مى گرفت، اينكه ميگوييم، چنين چيزى در ازل نبوده، نه به اين معنى است كه قدرت خدا وافى به انجام كار نبوده است، بلكه وافى بود امّا چون اراده حكيمانه وى بر آن تعلق نگرفته بود، چيزى تحقق نپذيرفت. پس قدرت وجود داشت، اما اراده حكيمانه بر اِعمال آن تعلق نگرفته بود.

بنابر اين، سخن گفتن از قدرت ازلى كه وجود فعل را ايجاب نمى كند، وتشبيه كردن قدرت انسان به آن، كاملا بى مورد است، سخن درباره قدرتى است كه فعل را به دنبال مى آورد، در اين صورت بايد نتيجه گرفت كه اگر فعل با تمام خصوصيات، متعلق به قدرت الهى باشد، كوچكترين انتسابى به قدرت بنده ندارد، وقدرت بنده جز يك حالت تقارنى وتماشاگرى، چيز ديگرى نمى تواند باشد، وناگفته پيداست، قدرتى كه تاثيرى در تحقق فعل نداشته باشد، نمى توان صاحب آن را مسئول آن بهشمار آورد.

5ـ نظريه غزالى درباره آيه«استواء»

غزالى در تفسير صفات خبريه، بالاخص آيه استواء، راه حزم واحتياط را در