وهر چيزى كه مى تواند صفت مراد بودن پيدا كند، متعلق اراده او باشد[1].

اين استدلال، نارسايى روشنى دارد، زيرا فرض اينكه اراده خدا از صفات ذات اوست، دليل بر آن نمى شود كه بر همه چيز تعلق بگيرد وهر چيزى كه مى تواند مراد باشد، بالفعل مراد خدا باشد، مگر اينكه در اين استدلال دست كارى خاصى انجام بگيرد، وآن اينكه اراده خدا از صفات ذات اوست وذات او علت تامّه همه اشياست، طبعا نتيجه اين خواهد بود كه اراده او نيز بر همه چيز متعلق است.

2ـ براهين عقلى ثابت نموده است كه خدا خالق هر حادثى است. در اين صورت نتيجه اين خواهد شد كه او مريد هر مخلوقى است، زيرا معنى ندارد چيزى را كه اراده نكرده است، خلق كند[2].

3ـ در برهان سوم[3]، همين مطلب را آورده وسپس بر آن افزوده است كه:

«محال است از غير خدا چيزى صادر شود كه خدا آن را نخواسته است، زيرا مفروض آن است كه هر چه از غير او صادر شود نيز فعل خداست» (وطبعا فعل خدا متعلق اراده است).

پاسخ:

ناتوانى هر دو وجه، نزد مخالفان اشاعره روشن است. زيرا آنان، اصلى را كه اشاعره پذيرفته اند وخدا را خالق وفاعل مباشرى همه افعال بشر مى دانند، نميپذيرند واين اصل را كه عليت وخالقيت وآفرينندگى، منحصر به خداست وما سواى او حتى از سببيت حرفى وظلى وتبعى برخوردار نيست، قبول ندارند، در اين صورت، اين برهان چگونه مى تواند در برابر مخالف، كار ساز باشد؟

وبه ديگر سخن: اگر خالقيت واراده گسترده او را بپذيريم، بايد به گونه اى