2ـ آيا كلام خدا از جمله قرآن، قديم است يا حادث؟

اكنون ما در هر دو محور به صورت فشرده سخن مى گوييم ونظريات مختلف بالاخص نظريه اشاعره را تشريح مى نماييم:

1ـ حقيقت كلام خدا چيست؟

درباره حقيقت كلام خدا، نظريه هاى گوناگونى ابراز شده است كه ما به هر يك اشاره كرده وتفصيل هر يك را به كتابهاى كلامى واگذار مى كنيم، نخست نظريه معتزله، آنگاه ديگر نظريه ها را يادآور مى شويم:

الف: نظريه معتزله

گروه معتزله، كلام خدا را از صفات ذاتى ندانسته وآن را در رديف علم وقدرت نمى شمرند، بلكه تكلم در نظر آنان مانند خالقيت ورازقيت ويا مغفرت و... از صفات فعل خدا است ومقصود از متكلم بودن اين است كه خدا كلامى را مركب از حروف ومفردات وجمل، همراه با صوت، در لوحى از الواح ايجاد كرده وسرانجام جبرئيل آن كلام را براى نبى، القاء مى كند، در حقيقت معنى متكلم اين است كه او ايجاد كننده كلام است، نه اينكه حقيقت كلام، در ذات او بسان علم وقدرت حلول مى كند[1] البته چه بسا ممكن است، كلام را در جسمى از اجسام ايجاد كند وپيامبر خدا، صدايى را از كوه ودرخت بشنود.

ب: نظريه حكما

حكماى اسلامى، معتقدند كه سخن گفتن خدا از مقوله الفاظ وجمله ها