گيرد، از اين جهت، علم بر آنها تعلق مى گيرد، ولى رؤيت كه جدا از جهت نيست، بر آنها تعلق نمى گيرد.

در مورد ديگر مى گويد: «اگر خالق، مخلوق را مى بيند، واين رؤيت بدون مقابله انجام مى گيرد، چرا خلق، خدا را بدون آنكه مقابله اى در كار باشد، نبينند؟ اگر رؤيت خدا در گرو كيفيت وصورت نيست، رويت خلق نيز در گرو چنين امور مادى نخواهد بود.»

پاسخ:

استدلال غزالى بر رؤيت خدا به اينكه خدا مخلوق را مى بيند واين ديدن مستلزم محال نيست،.... در صورتى صحيح است كه هر دو رؤيت، از يك سنخ ويك گونه باشد، در حالى كه رؤيت خدا، جز احاطه وجودى او بر ديدنيها چيز ديگرى نيست، زيرا جهان امكانى، به وجود او قائم بوده وجداى از او نيست و در عين حال، عين او هم نيست، بنابر اين، در تحقق رؤيت از خدا، هيچ نوع مقابله در جهت لازم نيست، در حالى كه مدعا اين است كه بشر با همين چشمهاى مادى در روز رستاخيز خدا را مى بيند.

چگونه مى توان با رؤيتى كه به معنى احاطه قيومى است، بر رؤيت مادى استدلال كرد؟ انسان مى انديشد كه مقام غزالى بالاتر از آن بود كه به اين استدلالها چنگ بزند، ولى چون او در محيط اشاعره پرورش يافته بود و همه آنان بر رؤيت اصرار داشتند، نتوانسته خود را از اين تقليد برهاند.

7ـ رعايت اصلح درباره بندگان

غزالى، رعايت اصلح را درباره بندگان، واجب نمى داند ومى گويد: «خدا