وهمچنين است آيات ديگرى كه در اين مورد وارد شده اند، بنا بر اين، فعل خدا در باره هر سه براد ر پيراسته از «بيهودگى» است، به آن دو برادر، نعمت عمر و آزادى را بخشيده كه در پرتو اين سرمايه، كمالى را به دست آورند، ولى متأسفانه يكى از آن كسب كمال كرده و ديگرى كسب نقمت، بنا بر اين برادر دوم، نه تنها حق ندارد نسبت به چنين سرمايه كه در اختيار او قرار گرفته، اعتراض كند، بلكه بايد سپاسگزار چنين نعمت سرشارى نيز باشد، حالا از آن به سود خود بهره نگرفته است، اين تقصير خود اوست زيرا:

«گر گدا كاهل بود، تقصير صاحبخانه چيست؟»

اما نسبت به برادر سوم، چنين سرمايه اى به او داده نشده است، وهرگز در اين مورد اعتراضى به خدا نيست، زيرا اعطاء نعمت وسرمايه، از روى استحقاق نيست كه دريغ كردن آن، مايه ظلم وستم باشد، بلكه هر چه از جانب خدا به بندگان داده شود، عطيه اى است الهى، وتفضلى است از جانب او، وهيچ الزامى در اين مورد نيست.

بنابر اين، شايسته بود، ابوعلى جبائى هر سه قضيه را چنين تحليل كند، نه به نحوى كه در پاسخ آمده، تا شاگرد بى وفايش، سخنان دور از ادب (طبق نقل منابع موجود) به او نگويد.

خلاصه: مسأله اعطاء سرمايه به دو نفر، وباز خواست مسؤليت از هر دو، وندادن سرمايه به يكى وترك بازخواست از او، هر سه، با اصول عدل مطابق است، وفعل حق، در هر سه، دور از عبث مى باشد.

2ـ بر حكيم ومتكلم واقع گرا لازم است كه مسائل را به صورت كلى مطرح كند، وهرگز نمى توان مسائل جزئى را به طور قاطعانه تشريح وتحليل كرد، ما به راهنمايى وحى وخرد مى دانيم كه كارهاى خدا پيراسته از غرضى است كه به خود او