خود، گفته شده است ودر ميان اين شرائط آنچه مهم است، اين است كه مجتهد بايد از كتاب وسنت كمك بگيرد و هرگز در مقابل حكم خدا، اجتهاد نكند، زيرا چنين اجتهادى، نقض تشريع الهى است. با توجه به اين اصل، چگونه مى توان كار معاويه وهمكار او عمر وعاص، وپيروان اين دو پير سياست را، در جنگ صفين ونهروان، با اجتهاد توصيف كرد؟ اجتهادى كه در سايه آن خونها ريخته شد واعراض مسلمانان هتك گرديد. اين چه اجتهادى است كه نتيجه آن ريختن خون عمار ياسر شد، كه پيامبر درباره او فرموده بود:«تقتلك الفئة الباغية» [1] (گروه ستمگر تو را مى كشند). اين همان اجتهادى است كه ابن ملجم وپيروان راه او، در سايه آن، خون على ـ عليه السلام ـ را مباح دانسته وقاتل را مجتهدى دانستند كه براى ضربت خود، از خدا پاداشى بزرگ مى گيرد. عمران بن حطان خارجى، قاتل على ـ عليه السلامـ را چنين مى ستايد:

يا ضربة من تقى ما اراد بها *** الا ليبلغ من ذى العرش رضوانا[2]

در سايه اين اجتهادها بود كه خليفه اسلامى منصوص وبرگزيده اى مانند امام على ـ عليه السلام ـ، شصت سال تمام بالاى منابر، مورد سب ولعن قرار گرفت.

در پايان، يادآور مى شويم كه ابو زهره، در حق غزالى مى گويد: «وى در سخنان ابو منصور ماتريدى وابوالحسن اشعرى، با آزادى كامل مطالعه كرده ودر بسيارى از آراء، با آنان موافقت نموده ودر بسيارى از امور نيز با آنان به مخالفت پرداخته است[3].»

ولى حق اين است كه بگوييم، او تنها در كلام اشعرى مطالعه داشته وغالبا