كرده وتا آنجا كه مى تواند به مديحه سرايى مى پردازد. تنها، كتاب ملل ونحل شهرستانى گواه بر آن است كه: او با قرامطه مخالف بوده، او در اين كتاب، عقائد اسماعيليه را مطرح كرده وچنين مى گويد: «من با سران اسماعيليه به مناظره پرداختم، ولى آنان از عقيده خود دست برنداشتند، به آنان گفتم، شما راه دانش را بر روى خود بسته وراه تقليد را گشوده ايد، وهيچ خردمندى راضى نمى شود بدون بصيرت، عقيده اى را برگزيند وبدون راهنما، راهى را بپيمايد[1].»

همانطور كه يادآور شديم، دو اثر مهم او مورد استفاده دانشمندان است، كه يكى از آنها ملل ونحل است كه بارها چاپ ومنتشر شده واكثريت مردم درباره اين علم، جز آن، كتاب ديگرى را نمى شناسند.

كتاب ديگر او، «نهايه الاقدام» است كه به همت خاور شناس آلمانى، آلفردگيم، چاپ ومنتشر شده است وشهرستانى در اين كتاب، درباره 20 قاعده كلامى سخن گفته وآن را«نهايه الاقدام فى علم الكلام» ناميده است، اين كتاب بر اساس عقايد اشاعره تنظيم شده ودر قسمتى، رنگ فلسفى به خود گرفته است. در كتابهاى تراجم، اين دو بيت به او نسبت داده شده است كه در آغاز كتاب نهاية الاقدام نيز وارد شده وغالبا مخالفان بحث ونقد كلامى، اين دو شعر را مى خوانند وبه آن استناد مى جويند:

لقد طفقت في تلك المعاهد كلها *** وسيرت طرفي بين تلك المعالم

فلم ار إلاّ واضعا كفَّ حائر *** على ذقن أو قارعاً سِنَّ نادم

«در ميان تمام اين مكاتب گشتم ونشانه هاى همه آنها را از نظر گذراندم، كسى نديدم مگر اينكه دست تحير بر زنخدان نهاده، يا آنكه انگشت حيرت به دندان