تفتازانى اشعرى است نه ماتريدى

«ماتريديه» گروهى هستند كه از انديشه هاى ابو منصور ماتريدى، پيروى ميكنند و «ماتريد» محله اى در سمرقند است و اين مرد در آنجا ديده به جهان گشوده است و در سال 333، ديده از جهان بر بسته است.

ابو منصور، با ابو الحسن اشعرى معاصر بوده و هر دو در يك عصر به تأييد اهل حديث برخاسته و با معتزله نبرد كرده اند، ولى ماتريديه، به اعتزال ازاشاعره نزديك تر هستند، اين مذهب در منطقه خراسان گسترش يافت و گروهى پيرو اينمذهب شدند. (ما در بخش معتزله (جلد چهارم اين فرهنگ) در باره ماتريديهبحث خواهيم نمود و اختلافات آنان را با اشاعره بيان خواهيم كرد.) شرائطاقليمى، ايجاب مى كرد كه تفتازانى پيرو همين مذهب باشد نه مذهباشعرى، زيرا مذهب اشعرى، در عراق و اطراف آن از رسميت و گسترش بيشترى بر خوردار بود، اما با مراجعه به آثار موجود از او، به دست مى آيد كه وى پيرو اشعرى بوده نه ماتريدى، و مجموع انديشه هاى او در كتاب شرح مقاصد الطالبين، با آنچه كه اشاعره مى گويند چندان فرق ندارد. اينك براى اثبات اين انديشه، موردى را ياد آور مى شويم:

تفتازانى در شرح مقاصد مى گويد:«حوادث جهان به قضا وتقدير الهى استو در اين قسمت ميان افعال انسان و ديگر پديده ها فرقى نمى باشد، زيرا همانگونه كه ديگر پديده ها مخلوق خدا هستند، افعال انسان نيز مخلوق اواست.»

آنگاه وى دلائل معتزله را ياد آور مى شود كه: «چنين تفسيرى از قضا و قدر به معنى جبر و سلب اختيار است، و نتيجه آن، ابطال پاداشها و كيفرهاست.» آنگاه