ترجمه تفسیر المیزان - علامه طباطبایی

نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 543

(14) سوره ابراهيم مكى است و 52 آيه دارد	3
[سوره إبراهيم(14): آيات 1 تا 5]	3
ترجمه آيات	3
بيان آيات خلاصه و برداشتى از آيات سوره ابراهيم	4
اشاره به عموميت رسالت پيامبر اسلام6 و اينكه مراد از ناس در لتخرج الناس من الظلمات إلى النور همه مردم است	5
وجه جمع بين آياتى كه هدايت مردم را به رسول خدا6 نسبت مى‌دهد و آياتى كه آن را به خدا نسبت مى‌دهد و اشاره به نكته مفرد آوردن نور و جمع آوردن ظلمات	6
لام در جمله: لتخرج الناس... براى افاده غرض است نه عاقبت	7
بيان اينكه وجود غرض و مصلحت در افعال خداوند براى رفع نياز يا استكمال نيست	9
جهات فرق بين اغراض ما بندگان و اغراض خداى سبحان	10
معناى عزت و عزيز و داراى عزت بودن خداى تعالى	11
وجه آوردن دو صفت عزيز و حميد و تقدم واژه عزيز بر حميد در جمله: إلى صراط العزيز الحميد	13
وجود دو راه پيشاروى انسان: استحباب(انتخاب) دنيا بر آخرت يا استحباب آخرت بر دنيا	16
معناى اينكه كافران راه خدا را كج مى‌خواهند(و يبغونها عوجا)	18
توضيحى در مورد ارسال رسل به لسان قوم خود(ما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه)	19
مراد از ايام الله در جمله: و ذكرهم بأيام الله	22
بحث روايتى(رواياتى در بيان مراد از ايام الله)	24
[سوره إبراهيم(14): آيات 6 تا 18]	25
ترجمه آيات	26
بيان آيات	27
بيان اينكه آيه: و إذ تأذن ربكم... از سخنان موسى(ع) در ياد آورى ايام الله به بنى اسرائيل است	28
معناى اين كلام موسى(ع) كه فرمود: اگر شما و تمامى اهل زمين كافر شويد خدا غنى و حميد است	30
شرح معناى آيه: أ لم يأتكم نبؤا الذين من قبلكم... كه تكذيب انبياء(ع) توسط اقوام پيشين را حكايت مى‌كند و اقوال مفسرين در معناى اين آيه	31
توضيح برهانى كه از جمله: يدعوكم ليغفر لكم... براى اثبات نبوت عامه استفاده مى‌شود	36
معناى جمله: ليغفر لكم من ذنوبكم و وجوهى كه در مورد حرف من در اين جمله گفته شده است	38
توضيحى در باره معجزه در بيان جمله: فاتوا بسلطان مبين	40
پاسخ انبياء(ع) در مقابل مكذبان كه گفتند شما چون ما بشر هستيد، و سلطان مبين(معجزه) مطالبه كردند	42
معناى جمله: و ما لنا ألا نتوكل على الله... و على الله فليتوكل المتوكلون در گفتگوى انبياء(ع) با مكذبان	44
توضيح معناى عود در تهديد كفار خطاب به پيامبران(ع) و مؤمنان: أو لتعودن في ملتنا	45
پاسخ خداوند در مقابل تهديد كافران مكذب: لنهلكن الظالمين و لنسكننكم الأرض	47
بحث روايتى(رواياتى در باره شكر نعمت و چند روايت ديگر در ذيل آيات گذشته)	49
[سوره إبراهيم(14): آيات 19 تا 34]	53
ترجمه آيات	54
بيان آيات	55
اشاره به معناى حق و بيان اينكه مراد از حق بودن خلقت آسمانها و زمين هدفدار بودن عالم هستى است	56
بيان جمله: إن يشأ يذهبكم و يأت بخلق جديد و پاسخ به يك سؤال در اين مورد	58
معناى جمله: و برزوا لله جميعا	59
سخن شيطان با پيروان خود، در قيامت	61
معناى اينكه در قيامت شيطان به اتباع خود مى‌گويد: خدا به شما وعده حق داد و من به شما وعده دادم ولى وفا نكردم	63
بيان اينكه شيطان بر مردم سلطه‌اى ندارد و فقط دعوت به گناه مى‌كند و سلطه‌اش فرع و نتيجه اجابت دعوت او است	64
بيزارى جستن شيطان و هر متبوع ديگرى از پيروان خود، در روز قيامت	67
انسان مختار است و خود مسئول نيك و بد اعمال خويش است	69
وجوهى كه در مورد تركيب و معناى آيه: أ لم تر كيف ضرب الله مثلا كلمة طيبة... گفته شده است	70
موارد اختلاف مفسرين در بيان معنى و مفاد مفردات آيه فوق الذكر	71
كلمه طيبه‌اى كه به شجره طيبه مثل زده شده اعتقادات قلبى صحيح(توحيد) است كه اخلاق حسنه و عمل صالح فروع و شاخه‌هايش مى‌باشند	72
مقصود از كلمه خبيثه كه به شجره خبيثه تشبيه شده شرك به خدا است	74
آغاز و ادامه هدايت مؤمنين از ناحيه خداوند است(يثبت الله الذين آمنوا بالقول الثابت	75
چند معناى ديگر كه براى آيه: يثبت الله الذين آمنوا... ذكر كرده‌اند	77
حكايت حال سردمداران و بزرگان ضلالت و ظلم كه كفران نعمت كرده مردم خود را به هلاكت كشاندند	78
انگيزه اصلى مشركين در شرك ورزيدن به عمد و اختيار	81
وجه جمع بين دو آيه‌اى كه يكى وجود دوستى را در قيامت اثبات و ديگرى نفى مى‌كند	82
استدلال بر اختصاص ربوبيت براى خدا به اختصاص تدبير عام موجودات به او	83
معناى سخر لكم الفلك و سخر لكم الأنهار	84
معناى سؤال و توضيح مراد از جمله: آتاكم من كل ما سألتموه: خداوند از تمام آنچه از او خواستيد به شما داد	85
توضيحى در باره اينكه نعمت‌هاى الهى قابل شمارش نيست(و إن تعدوا نعمت الله لا تحصوها)	87
بحث روايتى رواياتى در باره مراد از كلمه طيبه و كلمه خبيثه در آيه مثلا كلمة طيبة كشجرة طيبة	88
نقل ورد سخن آلوسى كه در روايتى كه بنا بر آن مراد از شجره خبيثه بنى اميه‌اند مناقشه كرده	90
چند روايت در مورد سؤال قبر و تطبيق آيه: يثبت الله الذين آمنوا... بر آن	92
چند روايت در تطبيق آيه: الذين بدلوا نعمة الله كفرا... بر بنى اميه و بنى مغيره	93
روايتى در اين باره كه اظهار عجز از شكر نعمت‌هاى الهى شكر است	95
[سوره إبراهيم(14): آيات 35 تا 41]	96
ترجمه آيات	96
بيان آيات انعام به فرزندان ابراهيم(ع)، نمونه‌اى ديگر از انعام‌هاى خداى عزيز و حميد	97
استظهار اينكه ابراهيم(ع) دو بار از خداوند براى مكه امنيت طلبيده است	98
امنيتى كه ابراهيم(ع) براى مكه خواست امنيت تشريعى بوده است	99
توضيحى در مورد اينكه آن جناب از خدا خواست او و فرزندانش را از بت پرستى دور بدارد: و اجنبني و بني أن نعبد الأصنام	100
مقصود از بنى كه ابراهيم(ع) براى خود و آنان دورى از پرستش بتها را درخواست نمود	101
مراد از تبعيت در جمله: فمن تبعني فإنه مني پيروى هم در اعتقاد و هم در عمل است	102
ابراهيم(ع) پيروى و تبعيت را ملاك انتساب افراد به خود دانسته است	103
بى‌پايگى اشكالاتى كه در باره دعاى ابراهيم(ع) مطرح شده و از آن جمله اينكه گفته‌اند چگونه آن جناب دعاى غير مستجاب كرده و براى همه فرزندان خود دورى از شرك را خواسته است؟	104
ضعف وجوهى كه در جواب به اين سؤال كه چگونه ابراهيم(ع) با اينكه معصوم بوده درخواست دورى از شرك را كرده است؟ گفته شده است	106
نقل و رد وجوهى كه در پاسخ به اين شبهه كه چرا ابراهيم(ع) براى مشركين طلب مغفرت نموده؟ گفته‌اند	108
دعاى ابراهيم(ع) كه عرض كرد: ربنا إني أسكنت... بعد از بناى كعبه و ساخته و آباد شدن مكه بوده است	111
اشاره به اينكه اعمال از جهت احتياج به اذن و مشيت خدا هستند به خدا و از جهت تصدى و صدور مستند به عامل است	113
دعاى ابراهيم(ع) براى پدر و مادرش در اواخر عمر دلالت مى‌كند بر اينكه آزر پدر ابراهيم نبوده است	114
بحث روايتى(رواياتى در ذيل آياتى كه دعاى ابراهيم(ع) را حكايت مى‌كنند)	115
[سوره إبراهيم(14): آيات 42 تا 52]	117
ترجمه آيات	117
بيان آيات	118
افراد مؤمن هرگز به عذاب استيصال و انقراض مبتلا نمى‌شوند. با عذاب انقراض شرك ريشه كن مى‌شود و: أن الأرض يرثها عبادي الصالحون	120
معناى اينكه مكر ظالمان نزد خدا است هر چند مكرشان از جا كننده كوه‌ها باشد	123
و انگيزه و غايت آن(إن الله عزيز ذو انتقام)	124
گفتارى در معناى انتقام خدا	124
بيان آيات	127
وجوهى كه در معناى مبدل شدن زمين و آسمان‌ها ذكر شده است(يوم تبدل الأرض غير الأرض و السماوات)	128
معناى بروز و ظهور خلق براى خداوند در روز قيامت(و برزوا لله الواحد القهار)	129
پاداش و كيفر هر نفس همان كرده‌هاى نيك و بد خود او است	130
بحث روايتى(رواياتى در باره تبديل زمين در قيامت در ذيل آيه: يوم تبدل الأرض غير الأرض	132
(15) سوره حجر مكى است و 99 آيه دارد	137
[سوره الحجر(15): آيات 1 تا 9]	137
ترجمه آيات	137
بيان آيات مفاد كلى سوره مباركه حجر	138
آرزوى داشتن ايمان توسط كفار(ربما يود الذين كفروا لو كانوا مسلمين) مربوط به بعد از مرگ است	139
وجه و سبب اينكه مشركين از رسول الله6 خواستند ملائكه را برايشان بياورد و جواب خداوند در مقابل اين درخواست باطل	142
معناى آيه: ما ننزل الملائكة إلا بالحق... و بيان اينكه نزول ملائكه و ظهور عالم ايشان، در دنيا كه دار اختيار و امتحان و محل التباس حق به باطل است تحقق نمى‌پذيرد	143
معناى آيه: إنا نحن نزلنا الذكر و إنا له لحافظون و دلالت آن بر مصونيت قرآن از تحريف و تصرف	146
بحث روايتى(رواياتى در مورد خروج موحدان عاصى از جهنم و بقاء كافران در آن در ذيل آيه: ربما يود	147
گفتارى در چند فصل در مصونيت قرآن از تحريف	150
فصل اول در بيان اينكه قرآن عصر حاضر همان قرآن نازل بر پيامبر اسلام6 است	150
فصل دوم: رواياتى كه بر عدم وقوع تحريف و تصرف در قرآن دلالت دارند	155
فصل سوم: ادله و وجوهى كه براى اثبات عدم وقوع زياده و وقوع نقص و تغيير در قرآن بدانها استناد شده است	157
بيان ضعف استدلال به اجماع براى اثبات عدم وقوع تحريف قرآن به زياد شدن در آن	160
ضعف و قصور روايات دال بر وقوع تحريف در قرآن از نظر سند و دلالت	161
دسيسه و جعل روايات دال بر تحريف توسط دشمنان قرآن و لوازم و محذورات مهم مترتب بر قبول اين روايت	165
روايات تحريف بر فرض صحت سند نيز به لحاظ مخالف بودن با دلالت قطعى قرآن بر عدم تحريف، در مظنه جعل و اسناد كذب بوده و مردودند	167
پاسخ به دو دليل ديگر قائلين به تحريف: استبعاد عقلى عدم تحريف و روايتى در باره مصحف على 7	168
حوادث واقعه در امت اسلام مانند حوادثى است كه در بنى اسرائيل رخ داده	170
فصل چهارم: در باره جمع و تاليف قرآن و جمع بين رواياتى كه برخى بر جمع قرآن در زمان پيامبر6 و برخى بعد از آن حضرت دلالت دارند	171
فصل پنجم:: گرد آورى مصاحف مختلف و جمع و تدوين قرآن بر اساس يك قرائت در زمان عثمان	176
فصل ششم: آنچه از روايات مربوط به جمع و تاليف قرآن استفاده مى‌شود	180
دلالت روايات مربوط به جمع قرآن بر عدم تحريف و بيان اينكه قرآن خود عمده‌ترين دليل بر اينست كه كلام خدا است و تحريف نشده	182
ترتيب سوره قرآن در جمع اول و دوم كار صحابه بوده است	183
ترتيب آيات قرآن نيز توقيفى نبوده و بدون دخالت صحابه انجام نشده است	185
بررسى و نقد سخن كسانى كه قائلند به اينكه ترتيب آيات قرآنى توقيفى بوده و به دستور پيامبر6 صورت گرفته است	187
فصل هفتم: رد روايات انساء كه از طرق عامه وارد شده و بر منسوخ التلاوه شدن پاره‌اى از آيات وحى دلالت مى‌كنند	191
[سوره الحجر(15): آيات 10 تا 15]	194
ترجمه آيات	194
بيان آيات تسليت و دلگرمى دادن به پيامبر6 با بيان اينكه استهزاء و تكذيب پيامبران سابقه داشته و سنة الاولين بوده است	194
معناى جمله: كذلك نسلكه في قلوب المجرمين	196
وجه اينكه در مقام بيان شدت عناد و مرض قلبى كفار فرمود: اگر درى به آسمان به رويشان بگشاييم - ايمان نياورده - مى‌گويند ما جادو شده‌ايم	198
[سوره الحجر(15): آيات 16 تا 25]	200
ترجمه آيات	200
بيان آيات عنايت به بيان آوردن زيبايى و زينت آسمان به نجوم و كواكب، در موارد مختلف قرآن	201
معناى موزون و مراد از جمله: أنبتنا فيها من كل شي‌ء موزون	203
مقصود از: من لستم له برازقين در آيه: و جعلنا لكم فيها معايش و من لستم له برازقين	204
وجوه و اقوال مختلف مفسرين در معناى شى‌ء ، خزائن و قدر معلوم و مراد آيه شريفه: و إن من شي‌ء إلا عندنا خزائنه و ما ننزله إلا بقدر معلوم	205
معناى ژرفى كه از تدبر در اين آيه شريفه و آيات ديگر راجع به قدر و تقدير در خلق و ايجاد به دست مى‌آيد	209
نظام خلقت بدون موت و حيات نظامى تام و حكيمانه نمى‌بود	214
بحث روايتى(رواياتى در باره استراق سمع شياطين و رجم آنها با نجوم و در ذيل آيه: إن من شي‌ء إلا عندنا خزائنه و...)	216
[سوره الحجر(15): آيات 26 تا 48]	220
ترجمه آيات	221
بيان آيات	222
معناى خلقت انسان از: صلصال من حمإ مسنون	222
توضيحاتى در باره معناى لغوى جن ، مراد از جن - در مقابل انس - جن و جان	223
معناى كلمه بشر و نكته‌اى كه در التفات از تكلم به غيب در آيه: و إذ قال ربك هست	226
معناى سويته و نفخت فيه من روحي و توضيحى در مورد رابطه بين روح و بدن	227
معناى كلمه بشر و نكته‌اى كه در التفات از تكلم به غيب در آيه: و إذ قال ربك هست	228
توضيح مفاد لعن بر شيطان به نحو مطلق در عليك اللعنة و لعن بر او با اضافه لعن به خدا در عليك لعنتي	230
وجه تقييد و تحديد لعنت بر شيطان تا روز جزا در: إن عليك اللعنة إلى يوم الدين	231
ملائكه مامور به سجده(تواضع و خدمت) بر نوع بشر بودند و ابليس با اباء از سجده بر آدم، از خضوع در برابر نوع بشر استنكاف ورزيد	232
بيان اينكه يوم الوقت المعلوم كه خدا تا آن روز به شيطان مهلت داده روز قيامت نيست بلكه روزى است كه جز خدا كسى پرستش نمى‌شود و بساط كفر و فسوق برچيده مى‌شود	234
معناى جمله: رب بما أغويتني... و توضيح در مورد اسناد اغواء به خدا و بيان اينكه مقصود از اغواى خداوند شيطان را، اغواى مجازاتى است نه ابتدايى	237
وجوهى كه مفسران براى توجيه حمل جمله: بما أغويتني بر اضلال ابتدايى خدا ذكر كرده‌اند	238
غفلت اين مفسران از اينكه دنيا دار امتحان است و وجود داعى به شر و داعى به خير لازمه امتحان و تميز خبيث از طيب است	240
معناى جمله: لأزينن لهم في الأرض و دلالت آن بر اينكه زمين ظرف اغواى شيطان است و آدم در خوردن از شجره ممنوعه، از امر ارشادى سرپيچى كرده بوده است نه از امر مولوى	242
مراد از عباد مخلصين كه از اغواى شيطان مصون هستند	243
معناى بر خدا بودن راه شيطان(هذا صراط علي مستقيم) اينست كه اغواء و اضلال شيطان نيز خارج از حيطه قدرت و حكم و قضاى خدا نيست	244
آيه: إن عبادي ليس لك عليهم سلطان... متضمن سه جواب به ابليس است	245
ابليس در اغواء عباد مستقل نبوده اغواى او مجازات غاوين بوده و مستند به سلطنت الهى است	246
بيان اينكه اثبات سلطنت و ولايت براى ابليس، با سلطنت مطلقه خدا و با عدالت او منافات ندارد	249
معناى اينكه جهنم هفت در دارد: لها سبعة أبواب	250
متقين در آيه: إن المتقين في جنات... اعم از مخلصين در آيه: إلا عبادك منهم المخلصين است	251
رد و ابطال سخن فخر رازى كه گفته است مراد از متقين كسانى است كه از شرك بپرهيزند و بيان اينكه تسميه به وصف متقين در مورد دارايان ملكه پرهيز از محرمات الهى صادق است	252
قضاهاى رانده شده قضاهاى رانده شده‌اى كه در قرآن حكايت شده است	255
بحث روايتى رواياتى در باره نفخ روح در كالبد آدم 7	256
چند روايت در باره وقت يوم معلوم در آيه: فإنك من المنظرين إلى يوم الوقت المعلوم	257
رواياتى در بيان مراد از درهاى جهنم در ذيل جمله: لها سبعة أبواب	258
چند روايت در تفسير و بيان مراد جمله: إخوانا على سرر متقابلين و تطبيق آن بر عده‌اى توسط راويان	260
[سوره الحجر(15): آيات 49 تا 84]	262
ترجمه آيات	263
بيان آيات اشاره به ارتباط آيات متضمن داستان بشارت ابراهيم(ع) به فرزند دار شدن و داستان قوم لوط، با آيات قبل	264
سبب اينكه نبايد از غفران و رحمت الهى مايوس و از عذاب و مكر او دل آسوده بود اين است كه هيچ مانعى جلوگيرى و محدود كننده اراده و مشيت خدا نيست	265
تعجب ابراهيم(ع) از بشارت داده شدن به فرزند، بر اساس استبعاد عادى بوده است بيان آيات مربوط به وارد شدن فرشتگان به صورت آدمى بر ابراهيم(ع) و گفتگوى بين ميهمانان و آن حضرت	267
معناى غابر و مراد از اينكه همسر لوط از غابرين بوده است	268
وارد شدن ملائكه بر لوط 7 و گفتگوى بين ايشان و آن حضرت و قضاى الهى به قطع نسل و انقراض قوم لوط	269
توضيحى در مورد اصحاب ايكه و اصحاب حجر	273
بحث روايتى(چند روايت در ذيل برخى از آيات گذشته)	274
[سوره الحجر(15): آيات 85 تا 99]	276
ترجمه آيات	276
بيان آيات	277
معناى اينكه فرمود: و ما خلقنا السماوات و الأرض و ما بينهما إلا بالحق... و بيان وهن استدلال هر يك از قائلين به جبر و تفويض به اين آيه شريفه براى اثبات مراد خود	278
معناى صفح و فرق آن با عفو و مفاد جمله: فاصفح الصفح الجميل	280
بيان اينكه مراد از سبعا من المثاني سوره حمد است و اشاره به وجوهى كه در باره اين تعبير گفته شده است	281
چهار دستور به رسول الله6: عدم تمايل به دارايى كفار، غم نخوردن از كفر و استهزاى آنان، خفض جناح براى مؤمنان و روشن ساختن ماموريت خود	283
معناى آيه: كما أنزلنا على المقتسمين و بيان مقصود از مقتسمين و وجه تسميه آنان به اين نام	285
دستور علنى كردن دعوت به پيامبر6: فاصدع بما تؤمر	287
توضيح اينكه مراد از يقين در آيه: و اعبد ربك حتى يأتيك اليقين مرگ است	288
بحث روايتى رواياتى در توضيح معناى: فاصفح الصفح الجميل و سبع مثانى و مراد از مقتسمين	289
چند روايت در باره علنى شدن دعوت پيامبر6 و نيز در باره پنج تن مستهزءين آن حضرت و در ذيل آيه: و اعبد ربك حتى يأتيك اليقين	291
بحث فلسفى در چگونگى تكليف و دوام آن	293
(16) سوره نحل مكى است و 128 آيه دارد	296
[سوره النحل(16): آيات 1 تا 21]	296
ترجمه آيات	297
بيان آيات مفاد كلى سوره نحل و بيان اينكه آيات صدر سوره در مدينه و آيات ذيل آن در مكه نازل شده است	298
مراد از امر خدا و معناى أتى أمر الله فلا تستعجلوه و وجوهى كه در اين باره گفته شده است	300
اشاره به آنچه كه از آيات قرآنى در باره حقيقت روح استفاده مى‌شود و بيان معناى آيه: ينزل الملائكة بالروح من أمره	302
وجوه مختلفى كه مفسران در پيرامون معناى آيه فوق ذكر كرده‌اند	304
منوط شدن انزال ملائكه بر پيامبران به مشيت خدا، به معناى انتخاب و برگزيدن رسولان بدون مرجح و لياقت و استعداد نيست	307
اشاره به رابطه بين عقيده و عمل و بيان اينكه پيامبران هم در صدد اصلاح عقائد بوده‌اند و هم اعمال. و انذار ايشان دو مرحله داشته است: أنه لا إله إلا أنا و فاتقون	308
خلقت و ايجاد موجودات(آيات) دليل بر الوهيت و نعمت بودن(به كار آمدن هر موجود براى موجود ديگر) دليل بر ربوبيت و تدبير خداى تعالى است	309
غرض از ذكر اينكه خلقت انسان از نطفه‌اى ناچيز است بيان بى‌شرمى و وقاحت بشر است	310
بر خدا است كه قصد سبيل(راه هدايت) را معين و روشن كند(و على الله قصد السبيل...)	312
بيان اينكه راه ضلالت در حقيقت راه نيست و امرى عدمى است و بحث معتزله و اشاعره در جواز يا عدم جواز اسناد خلق آن به خداوند بى‌مورد است	314
اركان سه گانه الوهيت و ربوبيت: خالق بودن، منعم بودن و عالم بودن به درون و برون انسان	320
بيان نكته‌اى كه در تعليل و إن تعدوا نعمة الله لا تحصوها به إن الله لغفور رحيم وجود دارد و اشاره به ارتباط بين مفهوم نعمت با رحمت و مغفرت	322
بحث روايتى	324
روايتى كه دلالت مى‌كند به اينكه پيش از هجرت نيز در ميان مسلمين عده‌اى منافق بوده‌اند	325
عدم دلالت چند روايتى كه برخى از علماء با استشهاد به آنها گفته‌اند امر خدا در أتى أمر الله فلا تستعجلوه... قيامت است، بر مدعايشان	326
روايتى كه در آن أتى أمر الله به ظهور مهدى 7 تطبيق شده است	327
دو روايت در تطبيق جمله: و بالنجم هم يهتدون بر ائمه اهل بيت :	329
[سوره النحل(16): آيات 22 تا 40]	330
ترجمه آيات	331
بيان آيات	332
اعتقاد به معاد لازمه توحيد كامل است	333
بيان اينكه گمراه كنندگان همانند بار گناهان ناشى از اضلالشان را بر دوش مى‌كشند	335
وجه جمع بين آيه: ليحملوا أوزارهم... و من أوزار الذين يضلونهم بغير علم با آياتى مانند: لا تزر وازرة وزر أخرى	336
مقصود از كسانى كه علم داده شده‌اند در آيه: قال الذين أوتوا العلم... معصومين : هستند	340
معناى آيه: قيل للذين اتقوا ما ذا أنزل ربكم قالوا خيرا و مراد از للذين اتقوا	342
معناى طيب و طاهر و مقصود از طيب بودن متقين در حال توفى و مرگ	344
اشكالى كه بر جمله: لو شاء الله ما عبدنا من دونه من شي‌ء كرده و گفته‌اند امر عدمى(عبادت نكردن) متعلق مشيت قرار نمى‌گيرد و جواب آن	347
تقرير و تبيين استدلال مشركين براى بت پرستى خود به اينكه اگر مشيت خدا بر ترك بت پرستى تعلق گرفته بود ما بت نمى‌پرستيديم	349
پاسخ به دليل مشركين: تنها وظيفه پيامبران بلاغ مبين است و مشيت خدا بر هدايت انسان مشيت تشريعى و بسته به اختيار انسان است نه تكوينى و خارج از اختيار	351
اشاره به اينكه همه امت‌ها به دو طايفه هدايت يافته و گمراه منقسم بوده‌اند و بيان اينكه هدايت خدا پاداش احسان در عمل، و اضلال خدا مجازات ضلالت خود عبد است	354
توضيح اينكه ضلالت امر عدمى است و نمى‌توان گفت خدا آن را ايجاد كرده است	356
عدم صحت استفاده‌هايى كه هر يك از جبريون و مفوضه خواسته‌اند در جهت اثبات مذهب خود از استدلال مشركين بكنند	358
در قيامت ياورانى هستند كه مشركين از يارى آنها بهره‌مند نمى‌شوند	359
اينكه در روز قيامت حق و حقيقت در موارد اختلاف در معارف دينى به عيان روشن مى‌شود از معرفات قيامت است	360
اشاره به تعابير مختلف از ايجاد خداى تعالى به: قول، كلمه، امر، اراده و قضاى خدا و بيانى در باره عدم تخلف اشياء از امر خدا(أن نقول له كن فيكون)	362
بحث روايتى	363
روايتى در باره سلطنت و قدرت نامحدود خدا	364
(رواياتى در ذيل: الذين أوتوا العلم ، ... قالوا خيرا ، قالوا أساطير - الأولين و...)	364
[سوره النحل(16): آيات 41 تا 64]	367
ترجمه آيات	368
بيان آيات	369
مقصود از حسنه در دنيا كه خداوند به مهاجرين وعده داده مجتمع صالح اسلامي است	370
توصيف مهاجرين به دو صفت صبر و توكل به جهت دخالت اين دو صفت در رسيدن به حسنه در دنيا است	371
مفاد آيه: و ما أرسلنا من قبلك إلا رجالا... حصر رسالت در بشر عادى است	372
معنا و موارد استعمال كلمه: ذكر	374
مراد از اهل ذكر در فسئلوا أهل الذكر و اينكه مخاطبين اين خطاب كيانند	375
معنا و مفاد آيه: و أنزلنا إليك الذكر لتبين للناس ما نزل إليهم... و وجوهى كه مفسرين در تفسير آن گفته‌اند	377
حجت بودن بيانات رسول الله و عترت او(ائمه) عليهم الصلاة و السلام	380
انذار و تهديد مشركين كه از در مكر به خدا و پيامبرانش گناه مى‌كردند(مكروا السيئات)	381
مراد از اخذ در تقلب و اخذ بر تخوف كه مشركين بدان تهديد شده‌اند	382
گردش سايه اشياء نشانه خضوع و سجود موجودات در برابر خدا است	383
سجده جنبندگان آسمان‌ها و زمين براى خدا به معناى خضوع و تذلل آنان در برابر خدا است	385
معنا و موارد استعمال تكبر و استكبار و توضيحى در باره استكبار در مقابل مخلوق و در مقابل خالق(به حسب ذات و به حسب عمل)	386
غافل نبودن از خدا و خوف از مقام الوهيت او عدم استكبار ذاتى و انجام دادن آنچه به ايشان امر مى‌شود عدم استكبار عملى ملائكه در برابر خداى سبحان است	387
رد استدلال برخى به آيه: يخافون ربهم... براى قول به اينكه ملائكه مكلف بوده خوف و رجا دارند و افضل از بشر هستند	387
مقصود از جمله: لا تتخذوا إلهين اثنين و معنايى كه از نهى از دو خدا گرفتن استفاده مى‌شود	389
لازمه مالكيت مطلقه خدا اينست كه فقط او معبود و دين دائما از او باشد(له الدين واصبا)	391
در تنگناها و شدائد، اميد بستن به مسبب الاسباب و دست به دامان او شدن فطرى انسان است	393
توضيح اينكه كفران نعمت غايت و غرض شرك ورزيدن مشركين است	395
مقصود از اينكه مشركين بخشى از روزى خود را نصيب لما لا يعلمون قرار مى‌دهند	396
منشا و سبب اينكه مشركين ملائكه را مؤنث و دختران خدا مى‌دانستند	397
معناى جمله: و لهم ما يشتهون و گفتگويى كه در اين مورد شده است	399
حكايت دختركى مشركين و نكوهش آن	401
بيان اينكه منشا و انگيزه نكوكارى و صفات حسنه، ايمان به آخرت و ريشه گناه كارى و هر مثل(صفت) سويى، ايمان نداشتن به آخرت و استخفاف امر حساب است	402
منزه بودن خداى تعالى از هر قبيح عقلى و طبعى و از اتصاف به صفات ممكنات و دارا بودن او بالاترين و بهترين امثال و اسماء را(و لله المثل الأعلى)	403
معناى اينكه فرمود: اگر خدا مردم را به ظلمشان اخذ كند دابه‌اى روى زمين نخواهد ماند و بيان ضعف استدلال به اين آيه براى قول به معصوم نبودن انبياء(ع)	405
مراد از امم و اليوم در آيه: تالله لقد أرسلنا إلى أمم من قبلك	409
بحث روايتى رواياتى كه در آنها اهل ذكر در جمله: فسئلوا أهل الذكر به اهل بيت : تفسير شده است	411
بيان اينكه با توجه به سياق آيات مراد از اهل ذكر اهل كتاب است و با قطع نظر از خصوص آيه مراد اهل بيت : مى‌باشد	412
چند روايت در معناى: فسئلوا أهل الذكر ، أ فأمن الذين مكروا ، له الدين واصبا و لله المثل الأعلى	413
[سوره النحل(16): آيات 65 تا 77]	415
ترجمه آيات	416
بيان آيات	417
اشاره به اينكه مقتضاى عقل اينست كه آنچه را كه احتمال مى‌دهد حق باشد گوش كرده اتباع احسن كند(إن في ذلك لآية لقوم يسمعون)	417
معناى اينكه فرمود: شير خالص را از ميان فضولات شكم و خون به شما نوشانيديم	418
عدم دلالت جمله: تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا بر مباح بودن مسكرات	420
بيان اينكه بين جمله: تتخذون منه سكرا... و آيات تحريم خمر منافاتى نبوده، آيات تحريم ناسخ آن نيستند و وجوهى كه براى رفع منافات گفته شده بى‌مورد است	420
معنا و موارد استعمال كلمه وحى	423
ايحائات و الهامات خداى سبحان به زنبور عسل	424
معناى جمله: فما الذين فضلوا برادي رزقهم على ما ملكت أيمانهم	426
وجوه ديگرى كه در معناى آيه فوق گفته شده است	428
ذكر نعمت داشتن فرزندان و نوادگان	430
وجوهى كه در معناى جمله: ما لا يملك لهم رزقا من السماوات و الأرض شيئا گفته شده است	431
مراد از مثل زدن براى خدا كه از آن نهى فرموده است(فلا تضربوا لله الأمثال)	432
مثلى براى اثبات توحيد ربوبى با استناد به وحدت منعم	433
اقامه حجت بر توحيد و اشاره به مساله نبوت و با ذكر مثلى متضمن مقايسه بين مردى گنگ و سربار و مردى كه به عدالت امر مى‌كند و بر صراط مستقيم است	435
چند وجه ديگر در تفسير آيه: و ضرب الله مثلا رجلين... گفته شده است	438
معناى غيب و شهادت و مراد از غيب آسمانها و زمين در و لله غيب السماوات و الأرض	439
بيان اينكه قيامت از غيب‌هاى سماوات و ارض است	440
مفاد اينكه فرمود: امر ساعت(قيامت) مانند چشم بر هم زدن يا نزديكتر از آنست	441
شرحى در مورد اينكه قدرت الهى به طور مساوى به موجودات تعلق مى‌گيرد و سختى و آسانى و دورى و نزديكى در مقدورات الهى مطرح نيست	442
نكاتى كه از آيه: و لله غيب السماوات و الأرض... استفاده مى‌شود و بيان ضعف قول مفسرين به اينكه مراد علم به غيب آسمان‌ها و زمين است	444
بحث روايتى	446
چند روايت در تطبيق آيه: و أوحى ربك إلى النحل... بر پيامبر و اهل بيت او :	446
رواياتى در معناى حفدة و در تطبيق جمله: من يأمر بالعدل بر امير المؤمنين و ائمه :	447
[سوره النحل(16): آيات 78 تا 89]	449
ترجمه آيات	450
بيان آيات	451
در آيه: و الله أخرجكم من بطون أمهاتكم لا تعلمون شيئا علم حصولى انسان در بدو تولد نفى شده است	451
سبب حقيقى پرواز مرغان در هوا خداى تعالى است و اسباب طبيعى منتهى به مسبب الاسباب مى‌شوند	452
ذكر نعمت خانه، پوست و پشم و كرك و موى حيوانات و	454
ذكر نعمت وجود تبعى سايه - با اينكه امرى عدمى است - و وجه اينكه در باره سرابيل فرمود: شما را از گرما نگه مى‌دارد و حفظ از سرما را ذكر نكرد	455
معناى آيه: يعرفون نعمت الله ثم ينكرونها و أكثرهم الكافرون و وجوهى كه در باره علت اينكه اكثر كفار كافر خوانده شده‌اند و نه همه آنان گفته شده است	457
مؤمن از تنعم به هر نعمتى از دو نعمت جسمانى(بهره مادى) و روحانى(معرفت منعم) بهره‌مند است	458
مراد از اينكه در قيامت از هر امتى شهيدى مبعوث مى‌گردد	459
قيامت روز پاداش و كيفر است نه روز عمل و راهى به بازگشت از آن به حيات دنيوى نيست	460
در عذاب ظالمان در آخرت تخفيف و تاخيرى نيست	461
در قيامت مشركين علاوه بر علم پيدا كردن به اينكه خدا حق مبين است در برابر او تسليم و به او ايمان مى‌آوردند، ايمانى اضطرارى و بى نتيجه	463
كافران مفسد عذابى بيش از ديگر كفار خواهند داشت	464
تفصيلى در مورد شهادت(گواهى دادن)، شهيد و شهداء و بررسى و بيان وجه جمع بين مفاد آيات مختلف در اين باره	466
معناى اينكه قرآن بيان كننده همه چيز است(تبيانا لكل شي‌ء)	469
بحث روايتى رواياتى در ذيل آيه: يعرفون نعمت الله ثم ينكرونها... و جئنا بك شهيدا على هؤلاء	470
چند روايت در ذيل جمله: تبيانا لكل شي‌ء	472
[سوره النحل(16): آيات 90 تا 105]	474
ترجمه آيات	475
بيان آيات	476
اشاره به اهتمام شديد در اسلام به اصلاح وضع جامعه	476
اشاره به معنا و اقسام دو گانه عدل(فردى و اجتماعى) و بيان اينكه امر به عدل در إن الله يأمر بالعدل و الإحسان امر به عدالت اجتماعى است	477
امر به احسان در: إن الله يأمر بالعدل و الإحسان احسان نسبت به ديگران است و امر به إيتاء ذي القربى امر به احسان به خويشاوندان است	479
نهى از فحشاء و منكر و بغى در واقع امر به حفظ وحدت در مجتمع است	481
سبب شناعت شكستن قسم	482
تمثيل نقض عهد به پنبه كردن خود رشته	483
انسان مسئول است و اضلال خدا ابتدايى نيست و فرع بر ضلالت شخص گمراه است	485
نهى مستقل از اينكه قسم وسيله خدعه و دغلكارى قرار داده شود	486
مقصود از اينكه فرمود: صابران را پاداش مى‌دهيم بأحسن ما كانوا يعملون	489
حيات طيبه‌اى كه خداوند به زن و مرد نكو كردار وعده داده است حياتى حقيقى و جديد است كه مرتبه‌اى بالا و والا از حيات عمومى و داراى آثارى مهم مى‌باشد	491
وجوهى ديگر كه در باره مراد از حيات طيبه گفته شده است	493
مراد از استعاذه به خدا از شيطان، پناه جستن قلبى است	494
استعاذه به خدا و توكل بر خدا است و ايمان و توكل دو ملاك صدق عبوديت هستند و فرد متصف به آن دو خارج از سلطه شيطان است	495
اشاره به مساله نسخ و حكمت آن و پاسخ به خرده گيرى مشركين در آيه شريفه: و إذا بدلنا آية مكان آية	496
توضيحى در مورد اينكه با نزول آيات ناسخ خداوند ايمان مؤمنين را تثبيت مى‌كند	499
شرح و تفصيل جواب خداى سبحان به افتراى مشركين به رسول خدا6 كه گفتند مردى غير عرب به او مى‌آموزد	500
بحث روايتى رواياتى در ذيل آيه: إن الله يأمر بالعدل و الإحسان... و بيان مراد از عدل و احسان	502
دو روايت در ذيل آيه: من عمل صالحا من ذكر أو أنثى و هو مؤمن فلنحيينه حياة طيبة	504
رواياتى در ذيل آيه: يقولون إنما يعلمه بشر... و اينكه شخص غير عربى كه مشركين مى‌گفتند به پيامبر6 تعليم مى‌دهد چه كسى بوده است؟	505
مؤمن هرگز دروغ نمى‌گويد	506
[سوره النحل(16): آيات 106 تا 111]	508
ترجمه آيات	508
بيان آيات تهديد شديد عليه كفارى كه بعد از ايمان آوردن كافر و مرتد شدند	509
معناى مهر زدن خدا بر دل‌ها و گوش‌ها و ديدگان كفار	511
وعده جميل به مهاجرانى كه جهاد نموده صبورى كردند	512
در قيامت هر كس به فكر خود بوده و از خود دفاع مى‌كند، دفاعى بى‌ثمر كه آثار اعمال در دنيا را تغيير نمى‌دهد	513
بحث روايتى(رواياتى در باره تقيه در ذيل آيه: إلا من أكره... و نزول آن در باره عمار ياسر و...)	514
[سوره النحل(16): آيات 112 تا 128]	519
ترجمه آيات	520
بيان آيات	521
مثلى متضمن هشدار نسبت به كفران نعمت و زنهار از عذاب مترتب بر آن	521
نكاتى كه از آيه: فكلوا مما رزقكم الله حلالا طيبا استفاده مى‌شود	524
در عرف و اصطلاح قرآن دين همان سنت لازم الاتباع در زندگى است و هر بدعتى در آن افتراء بر خدا شمرده مى‌شود	526
تحريم طيبات براى بنى اسرائيل ناشى از ظلم خودشان و عقوبت خدا در برابر عصيان آنان بوده است	527
بيان مراد از اينكه ابراهيم(ع) يك امت بود و ذكر اوصاف او كه آثار تدين به دين حنيف او است	529
معناى آيه: إنما جعل السبت على الذين اختلفوا فيه... و مقصود از اختلاف يهود در سبت و وجوهى كه در اين باره گفته شده است	530
معناى حكمت ، موعظه و مجادله و مراد از موعظه حسنه و جدال بالتى هى احسن در آيه: ادع إلى سبيل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة و جادلهم بالتي هي أحسن	534
ضعف سخن بعضى از مفسرين در باره وجه ترتيب در ذكر حكمت و موعظه و جدال در آيه شريفه	536
فضيليت صبر آزار مشركين و امر به پيامبر6 به اينكه صبر كند و خدا به او صبر داده است	538
بحث روايتى(رواياتى در ذيل آيات: ضرب الله مثلا... ، إن إبراهيم كان أمة... ، ادع إلى سبيل ربك و إن عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم	539

نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 543

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست