اختيار نمودند.

و به عبارت ديگر اينان جز دنيا هدف ديگرى نداشتند، و بكلى از آخرت بريده و بدان كفر ورزيدند، و خدا هم مردم كافر پيشه را هدايت نمى‌كند، و چون خدا هدايتشان نكرد از راه سعادت و بهشت و رضوان گمراه گشته در غضب خدا و عذابى بزرگ افتادند.

[معناى مهر زدن خدا بر دل‌ها و گوش‌ها و ديدگان كفار]

(أُولئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ وَ سَمْعِهِمْ وَ أَبْصارِهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ).

اين آيه به اين نكته اشاره مى‌كند كه اختيار حيات دنيا بر آخرت، و محروميت از هدايت خداى سبحان، وصف و نشانه كسانى است كه خدا بر دلها و بر گوشها و چشمانشان مهر نهاده و كسانى هستند كه غافل ناميده شده‌اند.

براى اينكه اينان بخاطر اختيار زندگى دنيا و هدف قرار دادن آن و نوميدى از اهتداء بسوى زندگى آخرت يكباره دل از آن زندگى شستند، و در نتيجه حس و شعور و عقلشان اسير در چارچوبه ماديات شد، و ديگر به ما وراى ماده كه همان زندگى آخرت است توجهى ندارند، و ديگر به آنچه كه مايه عبرتشان است نمى‌نگرند، و آنچه را كه مايه اندرزشان است نمى‌شنوند، و به ادله و حجت‌هايى كه بسوى آخرت راهنماييشان مى‌كند فكر و تعقل نمى‌كنند.

پس اينان دلها و گوشها و چشمانشان مهر خورده و بسته شده، و ديگر آنچه كه ديگران را بسوى آخرت رهنمون مى‌شود، در دل و گوش و چشم آنان راه پيدا نمى‌كند، و بكلى از آن ادله غافلند، و احتمال بودن چنين ادله‌اى را هم نمى‌دهند.

با اين بيان روشن مى‌شود كه وصفى كه در آيه قبلى بود به منزله معرف مهر و غفلتى است كه در اين آيه ذكر شده، پس همين كه خدا ايشان را هدايت نكرده بخاطر اينكه دلهاشان به دنيا متعلق شده، خود معناى طبع و غفلت است و طبع، صفتى است الهى و منسوب به ساحت مقدس او كه آن را بعنوان مجازات بكار مى‌برد، ولى غفلت صفتى است بشرى و منسوب به خود انسان.

(لا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْخاسِرُونَ).

ناگزير ايشان در آخرت همان زيانكارانند چون رأس المال و سرمايه خود را در دنيا ضايع كردند و بى زاد و توشه شدند، ديگر چيزى ندارند كه در آن جهان با آن زندگى كنند.

نظير اين بيان در سوره هود هم آمده كه مى‌فرمايد:(لا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ)[1] و شايد وجه زيانكارترى در آن جا اين باشد كه در آن سوره يك صفتى‌

[1] قهرا آنان در آخرت زيان كارترانند. سوره هود، آيه 22.