[افراد مؤمن هرگز به عذاب استيصال و انقراض مبتلا نمى‌شوند. با عذاب انقراض شرك ريشه كن مى‌شود و:(أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ)]

دنيوى است، و از شواهدى كه بر اين معنا دلالت دارد جمله‌(فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُوا رَبَّنا أَخِّرْنا إِلى‌ أَجَلٍ قَرِيبٍ ...) است.

و از همين جا روشن مى‌شود اينكه بعضى‌[1] گفته‌اند منظور از اين روز، روز قيامت است وجهى ندارد. و همچنين اينكه بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند منظور از آن، روز مرگ است .

جهت دوم اينكه انذار اول انذار به عذاب قطعى است كه هيچ قدرتى آن را از ستمكاران و حتى از يك فرد ستمكار بر نمى‌گرداند، بخلاف انذار دومى كه هر چند از امت ستمكار بر نمى‌گردد ولى از يك فرد قابل برگشت است، و لذا مى‌بينيم كه خداى تعالى در انذار اولى تعبير به و انذر الناس كرده، و در دومى فرموده‌(فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُوا)، و نفرموده فيقولون . و اين خود شاهد بر اين است كه افرادى از عذاب دومى كه همان عذاب استيصال است استثناء مى‌شوند. آرى، مؤمنين هيچوقت به چنين عذابى كه به كلى منقرضشان كند مبتلا نمى‌گردند، و اين عذاب مخصوص امتها است كه بخاطر ظلمشان بدان دچار مى‌گردند، نه تمام افراد امت، و لذا مى‌بينيم خداى تعالى مى‌فرمايد:(ثُمَّ نُنَجِّي رُسُلَنا وَ الَّذِينَ آمَنُوا كَذلِكَ حَقًّا عَلَيْنا نُنْجِ الْمُؤْمِنِينَ)[3].

و كوتاه سخن، جمله‌(وَ أَنْذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذابُ) انذار مردم به عذاب استيصال است كه نسل ستمكاران را قطع مى‌كند. و در تفسير سوره يونس و غير آن اين معنا گذشت كه خداى تعالى در امتهاى گذشته و حتى در امت محمدى اين قضاء را رانده كه در صورت ارتكاب كفر و ستم دچار انقراضشان مى‌كند، و اين مطلب را بارها در كلام مجيدش تكرار نموده است.

و روزى كه چنين عذابهايى بيايد روزيست كه زمين را از آلودگى و پليدى شرك و ظلم پاك مى‌كند، و ديگر به غير از خدا كسى در روى زمين عبادت نمى‌شود، زيرا دعوت، دعوت عمومى است، و مقصود از امت هم تمامى ساكنين عالمند. و وقتى به وسيله عذاب انقراض، شرك ريشه كن شود ديگر جز مؤمنين كسى باقى نمى‌ماند، آن وقت‌

[1] تفسير روح المعانى، ج 13، ص 248.

[2] تفسير فخر رازى، ج 19، ص 142.

[3] ما رسولان خود و مؤمنان را نجات مى‌دهيم چنان كه ما بر خود فرض كرديم كه اهل ايمان را نجات بخشيم. سوره يونس، آيه 103.