(لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ) كه اولين آيه اين سوره است، مى‌توان گفت: اين سوره با ذكر و بيان غرض از رسالت و فرستادن كتاب، افتتاح شده است همين مطلبى باشد كه ما خاطر نشان ساختيم.

اين سوره- آن گونه كه از سياق آياتش برمى‌آيد- در مكه نازل شده است، هر چند كه به ابن عباس و حسن و قتاده- سه تن از قاريان صدر اسلام- نسبت داده‌اند كه ايشان گفته‌اند: همه آيات اين سوره در مكه نازل شده، بجز دو آيه آن كه راجع به كشته شدگان در جنگ بدر است كه به دست مسلمين كشته شدند، و آن دو آيه‌(أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَها وَ بِئْسَ الْقَرارُ)[1] است، ولى ما بزودى خواهيم گفت كه اين دو آيه نه تنها صراحتى به اينكه در غير مكه نازل شده باشند ندارند، بلكه ظهور هم ندارند.

(الر كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ).

يعنى هذا كتاب انزلناه اليك بنا بر اين، كلمه كتاب خبر است براى مبتداى حذف شده كه عبارت است از هذا: اين ، البته اين معنا را ما از سياق آيه استفاده كرديم و گر نه مفسرين ديگر طورى ديگر معنا كرده‌اند.

[اشاره به عموميت رسالت پيامبر اسلام 6 و اينكه مراد از ناس در (لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ) همه مردم است‌]

از ظاهر سياق جمله‌(لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ) استفاده مى‌شود كه منظور از ناس عموم مردم ميباشد نه فقط قوم رسول خدا و مؤمنين از ايشان، چون در ظاهر لفظ آيه هيچ دليلى بر اين تقييد نيست، و كلام خداى تعالى در آياتى ديگر صراحت دارد بر اينكه رسالتش عمومى است، مانند آيه‌(لِيَكُونَ لِلْعالَمِينَ نَذِيراً)[2]، و آيه (لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ‌) [3]، و آيه‌(قُلْ يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعاً)[4] و نيز آيات صريحى كه مربوط به دعوت يهود و ساير اهل كتاب مى‌باشد، و همچنين عمل خود آن حضرت كه همه اقوام و ملتها را دعوت مى‌كرد.

و هر كه از هر قوم و ملتى ايمان مى‌آورد ايمانش را مى‌پذيرفت و نمى‌فرمود:

من تنها براى قوم خود مبعوث شده‌ام به شهادت اينكه اسلام عبد اللَّه بن سلام يهودى و سلمان فارسى و بلال حبشى و صهيب رومى و امثال ايشان را پذيرفت علاوه بر اين،

[1] سوره ابراهيم، آيه 28 و 29.

[2] تا براى همه اهل عالم هشدار باشد. سوره فرقان، آيه 1.

[3] تا شما و هر كس را كه اين قرآن بگوشش برسد هشدار دهم. سوره انعام، آيه 19.

[4] بگو اى مردم من فرستاده خدايم بسوى همگى شما. سوره اعراف، آيه 158.