[مقصود از بنى كه ابراهيم (ع) براى خود و آنان دورى از پرستش بتها را درخواست نمود]

مطلب ديگر اينكه: ابراهيم (ع) در اين دعا براى خود و فرزندانش دعا مى‌كند و مى‌گويد:(وَ اجْنُبْنِي وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ) و معلوم است كه كلمه بنى تمامى فرزندانى را كه از نسل او پديد آيند شامل مى‌شود، و آنها عبارتند از دودمان اسماعيل و اسحاق. كلمه ابن در لغت عرب همانطور كه بر فرزند بلا فصل اطلاق مى‌شود، بر فرزندان پشتهاى بعدى نيز اطلاق مى‌شود، هم چنان كه قرآن كريم ابراهيم را پدر مردم عرب و يهود زمان رسول خدا 6 خوانده و فرموده است:(مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْراهِيمَ)[1]. و اطلاق بنى اسرائيل (فرزندان يعقوب) هم بر يهوديان عصر نزول قرآن- كه بسيار است و شايد در چهل و چند جاى قرآن اطلاق شده باشد- از همين باب است.

پس ابراهيم (ع) در اين آيه دورى از بت‌پرستى را براى خودش و براى فرزندانش به آن معنا كه گذشت مسألت مى‌دارد.

ممكن هم هست كه كسى بگويد از قراين حال و گفتار بر مى‌آيد كه دعا تنها براى فرزندان اسماعيل بوده، كه جدشان اسماعيل در حجاز سكونت گرفت، و ديگر شامل حال فرزندان اسحاق نيست.

ابراهيم (ع) بعد از دعاى‌(وَ اجْنُبْنِي وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ) افزود:(رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ) و با اين جمله در حقيقت خواسته است دعاى خود را تعليل نمايد. و اگر مجددا نداى رب را تكرار كرده به منظور تحريك رحمت الهى بوده است، و اين را مى‌رساند كه: پروردگارا اگر من درخواست كردم كه مرا و فرزندانم را از پرستش بتها دور بدارى بدين جهت بود كه اين بتها بسيارى از مردم را گمراه كرده‌اند. و اگر نسبت گمراه كردن را به بتها داده با اينكه مشتى سنگ و چوبند، از جهت ارتباطى است كه ميان آنان و اضلال خلق هست، هر چند كه ارتباط شعورى نباشد، و لازم هم نيست كه هر فعلى را و يا هر اثرى را به چيزى نسبت بدهيم كه آن چيز شعور داشته باشد و ارتباط فعل با آن چيز ارتباط شعورى بوده باشد.

(فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَ مَنْ عَصانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ)- اين جمله تفريع بر جملات قبلى است، و معنايش اين مى‌شود: حال كه بسيارى از مردم را اين بتها گمراه كرده‌اند چون مايه پرستش و پناه بردن مردم به آنها هستند، و حال كه من خود و فرزندان خود را

[1] سوره حج آيه 78.