ردّ استدلال به آيات:

مناقشه مشتركى كه نسبت به استدلال به دو آيه مذكوره، مطرح مى‌باشد، اين است كه: آيتين مذكورتين دال بر جواز اخذ قول مجتهد «تعبدا» و بدون دليل نيست بلكه محتمل است آن «ارجاع» به ملاحظه تحصيل علم باشد [1] يعنى بر كسانى كه نفر و تحصيل علم نموده‌اند، واجب است، انذار كنند، واجبات و محرمات را بيان نمايند، اين فقيه بگويد، آن فقيه بگويد و نتيجتا براى شنونده، علم حاصل شود و طبق قطع خود عمل نمايد نه اينكه تعبدا قول او را بپذيرد و تقليد نمايد.

مناقشه‌اى كه مخصوص آيه سؤال مى‌باشد: مقصود از اهل ذكر به حسب سياق آيه و بعضى از روايات‌ [2]، علماء يهود است كه به يهود و نصارى خطاب شده به علماء خود مراجعه كنيد و ببينيد در كتاب‌ها راجع به پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم چه خصوصيات و علائمى ذكر شده.

البته رواياتى هم داريم كه اهل ذكر را به ائمه عليه السّلام تفسير كرده‌اند [3].

نتيجه: آيه شريفه، ارتباطى به حجيت قول عالم و جواز رجوع به او ندارد.

[1]«ظاهر فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ (إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ)* اين است: شما كه نمى‌دانيد، سؤال كنيد تا عدم العلم شما به علم و يقين مبدل شود نه اينكه از اهل ذكر سؤال كنيد و تعبدا- و لو علم حاصل نشود- آن را بپذيريد و الا اگر بعد از سؤال، همان عدم العلم باقى باشد، اثرى در آن سؤال نيست و آيه شريفه، دلالت بر وجوب سؤال نمى‌كند». ر. ك: ايضاح الكفاية 4/ 327.

[2]... ثانيها ان المراد باهل الذكر اهل الكتاب اى فسئلوا اهل التوراة و الانجيل ان كنتم لا تعلمون (قال) عن ابن عباس و مجاهد و (قال) فى الموضع الثانى من موضعى الآية عن الحسن و قتادة.

[3]... ثالثها ان المراد بهم اهل القرآن لان الذكر هو القرآن (قال) عن ابن زيد (ثم قال) و يقرب منه ما رواه جابر و محمد بن مسلم عن ابى جعفر عليه السّلام انه قال نحن اهل الذكر و قد سمى اللّه رسوله ذكرا فى قوله ذكرا رسولا يعنى به فى سورة الطلاق (و قال) ايضا فى الموضع الثانى فروى عن على عليه السّلام انه قال نحن اهل الذكر]. ر. ك: عناية الاصول 6/ 225.