نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 58
[معناى
قلب در قرآن كريم و توضيح در باره جمله:(أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ
قَلْبِهِ)]
(وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ
إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ) حيلولة به معناى حائل شدن در وسط
دو چيز است، و قلب عضوى است معروف، و ليكن بيشتر در قرآن كريم استعمال
مىشود در آن چيزى كه آدمى بوسيله آن درك مىكند، و بوسيله آن احكام عواطف باطنيش
را ظاهر و آشكار مىسازد مثلا حب و بغض، خوف و رجاء، آرزو و اضطراب درونى و امثال
آن را از خود بروز مىدهد، پس قلب آن چيزى است كه حكم مىكند و دوست مىدارد و
دشمن مىدارد و مىترسد و اميدوار مىشود و آرزو مىكند و خوشحال مىشود و
اندوهناك مىگردد، وقتى معناى قلب اين باشد پس در حقيقت قلب همان جان آدمى است كه
با قوا و عواطف باطنيهاى كه مجهز است به كارهاى حياتى خود مىپردازد.
و انسان
مانند ساير مخلوقات كه هر يك جزئى از عالم خلقت را تشكيل مىدهند مركب از اجزاى
مختلف و مجهز به قوا و ابزارى است كه تابع وجود او است، و او آنها را مالك است، و
در مقاصد وجود خود از همه آنها كار مىكشد، و اين اجزاء و قوا و ادوات همه با او
مربوط و او حاكم بر همه آنها است، و آن اجزاء را با همه كثرتى كه دارند و آن قوا و
ادوات را با همه تعددى كه دارا هستند يكى مىكند، البته يك واحد تامى كه در عين
وحدتش هم كار مىكند، و هم ترك مىكند، هم حركت مىكند و هم از حركت مىايستد.
چيزى كه هست
از آنجايى كه خداى سبحان آفريننده اين انسان و پديد آورنده يك- يك اجزاء وجود و
ابعاض قوا و ادوات او است، لذا خود او به يك يك اجزاء وجود وى و توابع اجزايش محيط
است، و بطور حقيقت همه آنها را مالك است، و در آنها بهر صورت كه بخواهد تصرف
مىكند، و از ملك خود و تصرفاتش هر مقدار كه بخواهد به خود انسان واگذار مىنمايد،
و به او تمليك مىكند، پس خداى تعالى ميان انسان و جزء جزء وجودش و تمامى توابعش
حائل است، بين او و قلبش، بين او و گوشش، بين او و چشمش، بين او و بدنش و بين او و
جانش، و در آنها هم بنحو ايجاد تصرف مىكند، و هم بنحو مالك قرار دادن انسان، كه
هر مقدار از آن را بهر نحوى كه بخواهد به سود انسان تمليك مىكند، و هر مقدار را
كه نخواهد نمىكند.
نظير انسان
در اين مطلب ساير موجودات است، چون هيچ موجودى نيست مگر اينكه ذاتى دارد، و نيز
توابع ذاتى، يعنى قوا و آثار و افعالى دارد، چيزى كه هست مالك حقيقى ذات آن و
توابع ذاتش خدا است، خدا است كه آن ذات و آن توابع ذات را به آن موجود تمليك كرده،
پس او ميان آن موجود و ميان ذاتش حائل است، ميان آن موجود و توابع ذاتش و قوا و
آثار و افعالش حايل است.
پس خداى
سبحان حايل ميان آدمى و ميان قلب او است، و انسان هر چه را كه دارد و
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 58