كه از آن احتراز داشتند در حقيقت فاش شدن نفاق، و برملا شدن نيات و عقائد درونيشان بوده، و اگر از نزول سوره مى‌ترسيده‌اند براى همين بوده، پس محذورى كه در صدر و ذيل آيه آمده يكى است، و معناى جمله‌(إِنَّ اللَّهَ مُخْرِجٌ ما تَحْذَرُونَ) اين است كه خدا ظاهر و فاش خواهد كرد آن نفاقى را كه پنهان كرده‌ايد و از آنچه در دلها نهفته داريد خبر خواهد داد.

[جواب منافقين به سؤال از رفتار توطئه‌گرانه‌شان‌]

(وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّما كُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ قُلْ أَ بِاللَّهِ وَ آياتِهِ وَ رَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِؤُنَ) كلمه خوض بطورى كه در مجمع البيان گفته به معناى فرو رفتن پا در مايعى از قبيل آب و يا گل است، و ليكن استعمالش در غير آن دو شايع شده‌[1].

راغب در مفردات مى‌گويد: كلمه خوض به معناى عبور در آب است و ليكن بطور كنايه در اقدام به امور هم استعمال مى‌شود و در قرآن در بيشتر مواردى كه آمده مواردى است كه اقدام و شروع در آنها مذموم است‌[2].

در اين آيه نفرموده كه از منافقين چه چيز را بپرسى، همين قدر فرموده كه اگر از آنها بپرسى، و بيان نكرده آن چيست كه اگر رسول خدا 6 از ايشان پرسشى كند، از آن چيز پرسش خواهد كرد، و ليكن جمله‌(لَيَقُولُنَّ إِنَّما كُنَّا نَخُوضُ وَ نَلْعَبُ) با در نظر گرفتن سياقى كه دارد، و كلمه انما كه در آن هست دلالت دارد بر اينكه كارى بوده كه از ايشان سر زده و تا اندازه‌اى به رسول خدا 6 ارتباط داشته و عملى مرئى بوده كه بيننده را به سوء ظن وا ميداشته، و منافقين نمى‌توانسته‌اند با عذر و بهانه آن را توجيه كنند، مگر اينكه بگويند داشتيم بازى مى‌كرديم و قصد ديگرى نداشتيم.

و اين خوض و لعب كه با آن عذر خواستند از اعمال زشتى است كه هيچ انسانى در حال عادى به آن اعتراف نمى‌كند تا چه رسد به مؤمنين و كسانى كه تظاهر به ايمان مى‌كنند، آنهم مخصوصا در عملى كه راجع و مربوط به خدا و رسول باشد، چيزى كه هست منافقين وجه ديگرى كه عمل خود را با آن توجيه كنند نيافتند مگر اينكه بگويند مقصود ما بازى و خوض بوده.

بهمين جهت به رسول گرامى‌اش دستور مى‌دهد كه بر عذرى كه آورده‌اند توبيخشان كند، و چنين فرموده: بگو آيا به خدا و آيات و فرستاده او استهزاء مى‌كرديد آن گاه در آخر

[1] مجمع البيان ج 5 ص 46

[2] مفردات راغب ماده خوض .