نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 109
و در الدر المنثور
است كه ابن جرير و ابن ابى حاتم از سدى روايت كردهاند كه گفت: نضر بن حارث هميشه
به حيره رفت و آمد داشت، و زبان مردم آنجا را كه به سجع تكلم مىكردند شنيده بود،
وقتى به مكه آمد و كلام رسول خدا 6 و قرآن به گوشش خورد گفت:(قَدْ سَمِعْنا لَوْ نَشاءُ لَقُلْنا
مِثْلَ هذا إِنْ هذا إِلَّا أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ)[1].
[رواياتى
در شان نزول و معناى آيه:(اللَّهُمَّ إِنْ كانَ هذا هُوَ
الْحَقَّ ...) و(ما كانَ اللَّهُ
مُعَذِّبَهُمْ)]
مؤلف: در
اينجا بعضى روايات ديگر هست كه آنها نيز گوينده اين جمله را نضر بن حارث
دانستهاند، و اين نضر در جنگ بدر به قتل صبر كشته شد.
و نيز در
الدر المنثور است كه بخارى و ابن ابى حاتم و ابو الشيخ و ابن مردويه و بيهقى در
دلائل از انس بن مالك روايت كردهاند كه گفت: ابو جهل بن هشام گفته بود: بارالها
اگر اين حق است و از ناحيه تو است سنگى از آسمان بر ما بباران و يا عذاب دردناكى
به سوى ما بفرست، در پاسخش اين آيه نازل شد:(وَ ما
كانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِيهِمْ وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ
وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ)[2] مؤلف: اين
معنا را قمى در تفسيرش و سيوطى در الدر المنثور از ابن جرير طبرى و ابن ابى حاتم
از سعيد بن جبير، و نيز از ابن جرير از عطاء نقل كردهاند كه گفته است: گوينده اين
گفتار(اللَّهُمَّ إِنْ كانَ هذا هُوَ الْحَقَّ)، نضر بن حارث بوده،
و در بيان سابق ما گذشت كه سياق آيه چه اقتضاء دارد[3].
و نيز در
الدر المنثور است كه ابن جرير از يزيد بن رومان و محمد بن قيس روايت كرده كه
گفتند: قريشيان برخى به برخى ديگر گفتند: آيا خداوند از ميان همه ما محمد را گرامى
داشته؟ بارالها اگر اين معنا حق و از ناحيه تو است سنگى از آسمان بر ما فرو آور.
ليكن چون شب شد از گفته خود پشيمان شده و گفتند: خدايا ما را ببخش، لذا خداى تعالى
اين آيه را نازل كرد:( وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَ هُمْ
يَسْتَغْفِرُونَ) ...(لا يَعْلَمُونَ )[4].
و نيز در آن
كتابست كه ابن جرير و ابن ابى حاتم و ابو الشيخ از ابن ابزى روايت كردهاند كه
گفت: رسول خدا 6 در مكه بود كه خداوند آيه(وَ ما
كانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فِيهِمْ) را نازل كرد و بعد
از آنكه به مدينه مهاجرت فرمود جمله(وَ ما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ
وَ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ) را نازل كرد، و بعد از آنكه براى جنگ بدر از
مكه بيرون