بنا بر اين خداى تعالى به هر كس و به هر چيز به آن مقدار كه ظرفيت و استحقاق دارد عطا مى‌فرمايد كه تعيين اين مقدار در حيطه علم خود او است، هم چنان كه فرموده:(أَ لا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ)[1].

[اعطاء و انعام خداوند به مقدار ظرفيت و استحقاق هر كس و هر چيز است‌]

و معلوم است كه نعمت و نقمت و بلا و رخاى هر چيزى به نسبت خود آن چيز است، كه اين را نيز در آيه زير بيان نموده مى‌فرمايد:(لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها)[2] و معلوم است كه هر موجودى به سوى وجهه‌اى روان است كه خاص خود او و غايتى مناسب به حال او است.

اين جا است كه خواننده محترم مى‌تواند حدس بزند كه سراء و ضراء ، نعمت ، نقمت ، بلا به اين انسان (كه از نظر قرآن كريم در ظرف اختيار زندگى مى‌كند) امورى است مربوط به اختيار خود انسان: براى اينكه انسان در صراطى واقع است كه آخر اين صراط در صورت درست رفتن، سعادت و در صورت نادرست رفتن، شقاوت است و دخالت اختيار آدمى در سلوك درست و نادرست قابل انكار نيست.

و قرآن كريم اين حدس شما را تصديق دارد و مى‌فرمايد:(ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَها عَلى‌ قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ)[3] و به حكم اين آيه شريفه نيت‌هاى پاك و اعمال صالح در روى آورى نعمتى كه به آدمى اختصاص مى‌يابد دخالت دارد و چون دخالت دارد وقتى كسى نيت و اعمال خود را تغيير دهد خداى تعالى نيز رفتار خود را تغيير مى‌دهد و رحمت خود را از آنان امساك مى‌كند، هم چنان كه خودش فرمود:(وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ)[4] كه به حكم اين آيه شريفه نيز اعمال انسانها در نزول آنچه بر سر آدمى نازل مى‌شود و آنچه از مصائب كه به وى روى مى‌آورد دخالت دارند، و نيز مى‌فرمايد:(ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ)[5].

[1] آيا كسى كه خلق مى‌كند از خلقش آگاه نيست؟! با اينكه لطيف و با خبر است. سوره ملك، آيه 14 .

[2] براى هر چيزى كه وجهه‌اى است از پيش معين شده كه هر موجودى رو به آن وجهه است. سوره بقره، آيه 148 .

[3] سوره انفال، آيه 53 .

[4] و آنچه از مصائب به شما مى‌رسد به خاطر اعمالى است كه خود كرده‌ايد و خدا بسيارى از آن گناهان را عفو مى‌كند. سوره شورى، آيه 30 .

[5] آنچه از خوبى‌ها كه به تو برسد از ناحيه خداى تعالى است، و آنچه از بدى‌ها به تو برسد از ناحيه خود تو است. سوره نساء، آيه 79 .