نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 134
معنايش اين است كه آهن نرم و چكش پذير شد. و چون
گفته شود: انث المكان معنايش اين است كه فلان زمين خيلى زود سرسبز شد
و يا قابل كشت شد. پس از اين موارد استعمال مىفهميم يك جهت در همه موارد استعمال
اين ماده هست و آن عبارت است از انفعال و نرمى و تاثر پذيرى و اگر جنس ماده از هر
حيوان را نيز انثى خواندهاند از اين باب است. و اگر بتپرستان، بتها و هر معبود
ديگر خود را اناث خواندهاند، به قول بعضىها بدين جهت است كه به زعم آنان بتها و
معبودها تاثر پذير و منفعل است و خودش فاعل و اثر بخش نيست و هيچ خواستهاى از خواستههاى
پرستندگان خود را بر نمىآورند و در جاى ديگر قرآن همين معنا را براى
اناث بودن بتها آورده و فرموده:(إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ
مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ
يَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ
الْمَطْلُوبُ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ
عَزِيزٌ)[1] و باز در
جاى ديگر فرموده:(وَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً لا يَخْلُقُونَ
شَيْئاً وَ هُمْ يُخْلَقُونَ وَ لا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لا
نَفْعاً وَ لا يَمْلِكُونَ مَوْتاً وَ لا حَياةً وَ لا نُشُوراً)[2] بنا بر اين روشن
مىشود كه مراد از انوثت بتها همين است كه اين دو آيه خاطرنشان كردند، يعنى اينكه
فقط انفعال مىپذيرند و فعل ندارند و اين خود خاصيت مخلوق در مقايسه با خالق او
تبارك و تعالى است.[3]
[وجه اينكه
از خدايان دروغين به اناث تعبير شده]
و اين وجه در
اينكه چرا خدايان دروغين را اناث خوانده، بهتر از وجهى است كه ديگران
[1] محققا خدايان دروغينى كه شما آنها را به جاى خدا عبادت
مىكنيد هرگز نمىتوانند پشهاى بيافرينند هر چند همه آنها دست به دست هم دهند و
حتى اگر يك پشه به آنها حملهور شود و چيزى از آنها بربايد نمىتوانند آن چيز را
از آن پشه باز پس بگيرند. آرى طالب و مطلوب، پرستنده و معبود هر دو ناتوانند( و
اين بدان جهت است كه) خدا را آن چنان كه بايد تصور نكردند و نفهميدند كه خداى
تعالى قوى و شكست ناپذير است. سوره حج، آيه 74
[2] به جاى خداى تعالى خدايانى ديگر گرفتند كه هيچ چيز را
نيافريدهاند، بلكه خود آفريده خداى تعالىاند خدايانى گرفتند كه نه مالك نفع و
ضرر خويشند و نه مالك مرگ و زندگى و معاد خود. سوره فرقان، آيه 3 .
[3]( و خدايان مشركين چه بتها و چه فرعونها و چه فرشتگان و چه
جنيان هر چه باشند در مقايسه با خالق تعالى چيزى به جز انفعال و تاثير ندارند، اما
بتهاى سنگى و فلزى و چوبى كه واضح است چون هيچ حركتى ندارند. و اما امثال فراعنه
و ديگران، هر چند كه جاندار هستند و جنب و جوشى دارند ولى در مقايسه با خداى تعالى
جنب و جوششان هم از آن حضرت است و هيچ موجودى در فعلش و اثرش مستقل از خداى تعالى
نيست مترجم ).
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 5 صفحه : 134