- كه قسمت آغاز آن باشد- در دنيا جريان مى‌يابد و آن مساله توليت ما تولى است. و قسمت ديگرش در آخرت بروز مى‌كند و آن مساله اصلاء در جهنم است. كه بد بازگشت گاهى است.

(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ ...)

[مشاقه و دشمنى با رسول 6 شرك به خداى عظيم است‌]

ظاهر اين آيه اين است كه مى‌خواهد جمله:(نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ ...) را كه در آيه قبل بود تعليل كند، البته اين بنا بر اين است كه آيات به يكديگر اتصال داشته باشند و در اين صورت آيه دلالت مى‌كند بر اينكه مشاقه و دشمنى با رسول، شرك به خداى عظيم است و اينكه خداى تعالى اين گناه را كه به وى شرك بورزند نمى‌آمرزد و اى بسا اين معنا از آيه شريفه زير نيز استفاده شود كه مى‌فرمايد:(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ شَاقُّوا الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدى‌ لَنْ يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيُحْبِطُ أَعْمالَهُمْ. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُمْ. إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ)[1].

چون ظاهر آيه سوم اين است كه مى‌خواهد مضمون آيه دوم كه به اطاعت خدا و اطاعت كردن از رسول امر مى‌كند را تعليل كند. در نتيجه بفهماند كه خروج از طاعت خدا و طاعت رسول او، كفرى است كه هرگز آمرزيده نمى‌شود، و اين را هم به حكم آياتى ديگر مى‌دانيم كه كفرى كه هرگز آمرزيده نمى‌شود شرك به خدا است.

آنچه تا كنون استفاده كرديم از الفاظ آيه مورد بحث و آيات استشهادى بود، حال بايد دانست كه از مقام آيه نيز مطلبى استفاده مى‌شود، به اين بيان كه الحاق جمله‌(وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ) به جمله‌(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ) به اين منظور بوده كه بيان را تكميل كند و عظمت اين مصيبت شوم يعنى مشاقه و دشمنى با رسول را بفهماند. و ما در جلد چهارم اين كتاب مطالبى مربوط به اين آيه آورديم (كه خواننده مى‌تواند بدانجا مراجعه كند).

(إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِناثاً) كلمه اناث جمع كلمه انثى است، وقتى گفته مى‌شود: انث الحديد انثا.

[1] محققا كسانى كه به كفر گرائيده و از راه خدا جلوگيرى كرده و با اينكه راه هدايت برايشان روشن گشت مع ذلك با رسول دشمنى ورزيدند، بايد بدانند كه هرگز ضررى به خدا نمى‌رسانند و خداى تعالى به زودى اعمالشان را بى‌نتيجه مى‌سازد. هان، اى كسانى كه ايمان آورديد خدا را اطاعت كنيد و رسول را فرمان ببريد و اعمال خويش را باطل مسازيد كه محققا كسانى كه كافر شدند و از راه خدا جلوگيرى كردند و در آخر كافر مردند، خداى تعالى هرگز آنان را نمى‌آمرزد. سوره محمد، آيه 34 .