آنچه در آسمانها و زمين است از خداست و خدا به همه چيز احاطه دارد (126).

بيان آيات [بيان آهنگ كلى اين آيات و زمينه نزول آنها]

آنچه دقت و تدبر در اين روايات به ما افاده مى‌كند اين است كه اين آيات سياقى واحد دارند و در يك زمينه سخن دارند، و آن توصيه به عدل در داورى، و نهى از اين است كه قاضى در قضاى خود به يكى از دو طرف دعوى متمايل بشود. و حاكم در حكم راندنش به سوى مبطلين گرايش يابد و بر صاحبان حق جور كند، حال مبطل هر كه مى‌خواهد باشد، و محق هر كه مى‌خواهد باشد.

و اين معنا را با اشاره به پاره‌اى از حوادثى كه در زمان نزول اين آيات رخ داده و سپس بحث پيرامون حقايق دينيه‌اى كه مربوط به آن حوادث است بيان مى‌كند و نتيجه مى‌گيرد كه پس مؤمنين بايد ملتزم به آن حقايق دينى باشند و آن را رعايت كنند، و به مؤمنين هشدار مى‌دهد كه دين خدا در واقع يك حقيقت است، نه صرف اسم، و مردم وقتى از منافع آن برخوردار مى‌شوند كه به راستى متلبس بدين و متصف به ديندارى باشند، و صرف اينكه خود را متدين نام بگذارند آن منافع را به ايشان عايد نمى‌سازد.

و ظاهرا آن حادثه و قصه همان است كه جمله‌(وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِيناً) بدان اشاره دارد. چون از اين آيه استفاده مى‌شود كه در آن روز گناهى از قبيل دزدى و قتل نفس يا اتلاف مال مردم يا اضرار به مردم و يا گناهى نظير اينها كه مرتكبش مى‌تواند آن را به گردن ديگران بيندازد اتفاق افتاده بود و منظور مرتكب اين بوده كه رسول خدا 6 را در حكم كردن به اشتباه بيندازد، و مثلا مردى بى‌گناه را مجازات كند ولى خداى تعالى آن جناب را از اشتباه حفظ كرده است.

و ظاهرا همين داستان نيز مورد اشاره آيات اول مورد بحث بوده باشد، آنجا كه مى‌فرمايد:(وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً)[1] و آنجا كه مى‌فرمايد:(يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ)[2] و آنجا كه مى‌فرمايد:(ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ جادَلْتُمْ عَنْهُمْ)[3] چون خيانت هر چند ظاهرش آن خيانتهايى است كه در امانت‌ها و سپرده‌ها واقع مى‌شود، و ليكن سياق آيه شريفه:

[1] از خيانت‌كاران طرفدارى و حمايت مكن.

[2] جرم خود راى از مردم پنهان مى‌دارند و از خدا شرم نمى‌كنند.

[3] اينك اين شما نيستيد كه از آنان دفاع مى‌كنيد.