سعادت دنيا (يعنى استقرار حال و فراهم شدن سيادت و شرافت استقلال، و ملك و هر چيزى كه مايه خوشى زندگى است) نيز محروم است، و از سعى و تلاشش بهره‌اى نمى‌برد مگر به مقدارى كه مواد دينى در مجتمع او راه يافته باشد، و بنا بر اين مى‌توان گفت همه وجوهى كه در تفسير آيه آورده‌اند و يا بيشتر آنها درست است.

(وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا) اين جمله اشاره است به اين كه تهديدى كه شد حتما واقع مى‌شود، هم چنان كه واقع شد، و خداى تعالى يهود را همانطور كه در كتابش لعنت كرد، در خارج نيز خشم خود را شامل آنان نمود، و كينه و دشمنى را تا روز قيامت در بين آنان بيفكند، و آنچه در آيات بسيار ديگرى از قرآنش وعده داد بر سر آنان بياورد.

[توضيح اينكه خداوند شرك را نمى‌آمرزد و گناهان پائين‌تر از شرك را مى‌آمرزد ]

(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ ...) از ظاهر سياق بر مى‌آيد كه اين آيه مى‌خواهد علت حكم مذكور در آيه سابق را كه مى‌فرمود: (به قرآن ايمان بياوريد، و گرنه شما را طمس و لعن مى‌كنيم) بيان كند و بنا بر اين برگشت معنا به اين مى‌شود كه مثلا بگوئيم: (ايمان بياوريد به علت اين كه اگر به قرآن ايمان نياوريد، با اين ايمان نياوردنتان مشرك شده‌ايد، و خدا نمى‌آمرزد اين كه به وى شرك بورزند، در نتيجه غضب و عقوبت او شما را مى‌گيرد، وجوه شما را طمس مى‌كند، و رو به سوى قهقرا مى‌كنيد، و يا لعنتتان مى‌كند).

پس نتيجه عدم مغفرت همين است كه آثار دنيوى شرك ظاهر گردد، و طمس و لعن محقق شود.

و همين معنا است كه مى‌تواند فرق مضمون اين آيه، و مضمون آيه زير باشد كه مى‌فرمايد:(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ، وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا بَعِيداً)[1].

چون آيه مورد بحث كه آيه (48) از همين سوره است به آثار سوء دنيوى شرك تهديد مى‌كند، ولى آيه: (116) به آثار اخروى آن تهديد مى‌نمايد، خواهى گفت هر دو آيه مطلق است، و شامل همه آثار مى‌شود، در پاسخ مى‌گوييم: بله از نظر لفظ چنين است، و ليكن از

[1] خدا نمى‌آمرزد اين گناه را كه به وى شرك بورزند و گناهان سبك‌تر از آن را از هر كس كه خودش بخواهد مى‌آمرزد، و كسى كه به خدا شرك بورزد به ضلالتى دور از نجات گمراه شده است. سوره نساء آيه 115.