مى‌كند اى كاش خاكى بود فاقد شعور و اراده، و در نتيجه آنچه كرده نكرده بود، و جزا داده نمى‌شد.

بحث روايتى [رواياتى در باره معناى احقاب ، مراد از روح ، و ... در ذيل آيات گذشته‌]

در تفسير قمى در ذيل جمله (وَ فُتِحَتِ السَّماءُ فَكانَتْ أَبْواباً) امام فرموده: يعنى ابواب بهشت باز مى‌شود. و در معناى آيه‌(وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً) فرمود: كوه‌ها چون سراب مى‌شود، كه در بيابان از دور برق مى‌زند[1].

و نيز در همان كتاب در معناى آيه‌(لابِثِينَ فِيها أَحْقاباً) فرموده احقاب به معناى سالها، و حقب به معناى يك سال است، و يك سال، سيصد و شصت روز است، و يك روز قيامت برابر هزار سال از سالهاى دنيا است كه شما مى‌شماريد[2].

و در مجمع البيان است كه نافع از ابن عمر روايت كرده كه گفت: رسول خدا 6 فرمود: كسى كه داخل آتش شود از آن خارج نمى‌شود، تا آنكه احقابى در آن بماند، و حقب عبارت است از شصت و اندى سال، و سال سيصد و شصت روز است، و هر روز قيامت برابر هزار سال از سالهايى است كه شما مى‌شماريد، پس كسى اين دلگرمى را نداشته باشد كه به اين زوديها از آتش خارج شود[3].

مؤلف: سيوطى هم اين روايت را در الدر المنثور با عبارتى ديگر آورده، و در آن به جاى شصت، عدد هشتاد آمده. و ابن عمر در آن روايت گفته: احدى دلگرم نباشد ... و نيز روايتى ديگر از رسول خدا 6 نقل كرده كه فرموده: حقب چهل سال است‌[4].

و نيز در مجمع البيان آمده كه عياشى به سند خود از حمران روايت كرده كه گفت:

از امام باقر (ع) معناى اين آيه را پرسيدم، فرمود: اين آيه در باره كسانى است كه از آتش خارج مى‌شوند، و نظير اين روايت را از احول نقل كرده‌[5].

و در تفسير قمى در ذيل آيه‌(إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفازاً) آمده كه متقيان در آن روز رستگار

[1] ( 1 و 2) تفسير قمى، ج 2، ص 401.

[2] ( 1 و 2) تفسير قمى، ج 2، ص 401.

[3] مجمع البيان، ج 10، ص 424.

[4] الدر المنثور، ج 6، ص 308.

[5] مجمع البيان، ج 10، ص 424.