پس ترس و اميدشان همه از خدا است، اگر از روز قيامت هم مى‌ترسند بدان جهت است كه روز پروردگارشان است، روزى است كه خدا به حساب بندگانش مى‌رسد، و جزاى اعمال ايشان را مى‌دهد.

و اگر در آيه‌(وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً) نسبت ترس آنان را به خود قيامت داد، براى اين بود كه گوينده اين سخن خود آنان نبودند، بلكه خداى تعالى است كه قبل از اين آيه شدايد آن روز را به خودش نسبت داده، و فرموده بود:(إِنَّا أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ سَلاسِلَ ...).

و كوتاه سخن اينكه: مساله خوفى كه اين طايفه در گفتار خود آوردند، خوف در مقام عمل است، چون حساب عمل بنده با خدا است، و بندگى لازمه لا ينفك انسان است، انسان به هر درجه از كمال برسد، و حتى به مقام عصمت و بى‌گناهى هم اگر برسد، باز هم بنده است، و بنده ممكن نيست از خوف پروردگارش تهى باشد، هم چنان كه فرمود:(إِنَّ إِلَيْنا إِيابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنا حِسابَهُمْ)[1].

(فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً) وقايه به معناى حفظ كردن و از اذيت جلوگيرى نمودن است، و وقتى گفته مى‌شود: فلان لقى فلان بكذا ، معنايش اين است كه با او به چنين وضعى رو به رو شد، و كلمه نضرة به معناى بهجت و خوش‌رويى، و كلمه سرور در مقابل اندوه است.

و معناى آيه اين است كه خداى تعالى ايشان را حفظ و شر آن روز را از ايشان منع كرد، و با بهجت و سرور با ايشان روبرو شد، پس اين طايفه در آن روز خوشحال و مسرورند، هم چنان كه در جاى ديگر فرمود(وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ)[2].

[وصف نعمت‌هاى بهشتى ابرار كه در مقابل صبرشان در راه خدا داده شده‌اند]

(وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيراً) منظور از صبر صبرشان در برابر مصيبت، و در برابر اطاعت، و از معصيت است، چون اين طايفه در زندگى دنيا به جز وجه پروردگارشان طلبى نداشتند، اراده او را بر خواست خود مقدم مى‌داشتند، در نتيجه در برابر آنچه او براى آنان مقدر كرده بود، و هر محنت و مصيبتى كه براى آنان خواسته بود صبر مى‌كردند، و نيز بر امتثال هر فرمانى كه به ايشان داده بود، و بر ترك هر عملى كه ايشان را از آن نهى كرده بود صبر مى‌كردند، هر چند كه با خواست خودشان مخالف بود، و لذا خداى تعالى مشقت و زحمتى را كه در راه بندگى او

[1] برگشتشان به سوى ما و حسابشان به عهده ماست. سوره غاشيه، آيه 26.

[2] در آن روز صورتهايى شاداب و مسرورند، سوره قيامت، آيه 22.