است، چه اعمال ظاهريشان، و چه پنهانيشان، براى اينكه او عالم به غيب و شهادت است، و به زودى ايشان را به حقيقت اعمالشان و آثار سوء آن كه همان انواع عذابها است خبر خواهد داد.

بنا بر اين، در آيه شريفه نخست به ايشان اعلام مى‌كند كه فرار از مرگ خطايى است كه مرتكب مى‌شوند، براى اينكه مرگ به زودى ايشان را در مى‌يابد. و ثانيا اعلام مى‌دارد كه اگر از مرگ كراهت دارند، براى اين است كه از لقاء اللَّه كراهت دارند، و اين هم خطاى دومى است از ايشان، چون خواه ناخواه به سوى خدا برمى‌گردند، و خدا به حساب اعمالشان مى‌رسد، و سزاى بديهايشان را مى‌دهد. و ثالثا اعلام مى‌دارد كه هيچ يك از اعمالشان بر خدا پوشيده نيست، چه اعمال ظاهريشان و چه پنهانى، و مكر و نيرنگشان جز به خودشان بر نمى‌گردد، چون او عالم به غيب و شهادت است.

پس در آيه شريفه چند اشاره هست: اول اشاره‌اى است به اينكه مرگ حق است و حتمى است، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:(كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ)[1]، و باز فرموده:

(نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ)[2].

دوم اشاره مى‌كند به اينكه برگشت به سوى خدا براى پس دادن حساب اعمال حق است، و در آن شكى نيست.

و سوم اشاره دارد به اينكه به زودى به حقيقت اعمالى كه كرده‌اند واقف گشته، تمامى اعمالشان بدون كم و كاست به ايشان برمى‌گردد.

و چهارم اشاره دارد به اينكه چيزى از اعمال آنان بر خداى تعالى پوشيده نيست. و به خاطر اينكه به اين معنا اشاره كرده باشد جمله (عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ) را به جاى كلمه اللَّه آورد، و گرنه مى‌توانست بفرمايد: ثم تردون الى اللَّه فينبئكم ... .

بحث روايتى [ (رواياتى در ذيل آيه:(هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ ...)، اهل فارس و تحصيل ايمان، و ...)]

در تفسير قمى در ذيل آيه‌(هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ) از پدرش، از ابن ابى عمير، از معاوية بن عمار، از امام صادق (ع) روايت كرده كه در ذيل آيه فرموده:

[1] هر نفسى طعم مرگ را مى‌چشد. سوره انبياء، آيه 35.

[2] ما مرگ را بين شما تقدير كرده‌ايم، و تدبير كسى بر تقدير ما پيشى نمى‌گيرد. سوره واقعه، آيه 60.