جنگهايى كه بعد از هجرت با كفار مشرك به راه انداخت، عملى بود داراى آثار شوم، و مصداقى بود براى كلمه ذنب و خلاصه عملى بود حادثه آفرين و مساله ساز، و معلوم است كه كفار قريش ما دام كه شوكت و نيروى خود را محفوظ داشتند هرگز او را مشمول مغفرت خود قرار نمى‌دادند، يعنى از ايجاد دردسر براى آن جناب كوتاهى نمى‌كردند، و هرگز زوال مليت و انهدام سنت و طريقه خود را، و نيز خون‌هايى كه از بزرگان ايشان ريخته شده، از ياد نمى‌بردند، و تا از راه انتقام و محو اسم و رسم پيامبر كينه‌هاى درونى خود را تسكين نمى‌دادند، دست بردار نبودند.

اما خداى سبحان با فتح مكه و يا فتح حديبيه كه آن نيز منتهى به فتح مكه شد، شوكت و نيروى قريش را از آنان گرفت، و در نتيجه گناهانى كه رسول خدا 6 در نظر مشركين داشت پوشانيد، و آن جناب را از شر قريش ايمنى داد.

پس مراد از كلمه ذنب - و خدا داناتر است- تبعات بد، و آثار خطرناكى است كه دعوت آن جناب از ناحيه كفار و مشركين به بار مى‌آورد، و اين آثار از نظر لغت ذنب است، ذنبى است كه در نظر كفار وى را در برابر آن مستحق عقوبت مى‌ساخت، هم چنان كه موسى (ع) در جريان كشتن آن جوان قبطى خود را گناه كار قبطيان معرفى نموده مى‌گويد:

(وَ لَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخافُ أَنْ يَقْتُلُونِ)[1] اين معناى گناهان گذشته رسول خدا 6 است گناهانى كه قبل از هجرت كرده بود و اما گناهان آينده‌اش عبارت است از خونهايى كه بعد از هجرت از صناديد قريش ريخت، و مغفرت خدا نسبت به گناهان آن جناب عبارت است از پوشاندن آنها، و ابطال عقوبت‌هايى كه به دنبال دارد، و آن به اين بود كه شوكت و بنيه قريش را از آنان گرفت. مؤيد اين معنا جمله‌( وَ يُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ‌) ...(وَ يَنْصُرَكَ اللَّهُ نَصْراً عَزِيزاً ) است.

[وجوه متعددى كه در بيان معنى و مفاد آيه فوق گفته شده است‌]

اين آن معنايى است كه از آيه، به ضميمه سياق به نظر ما رسيد، ولى مفسرين مسلك‌هاى مختلف ديگرى دارند كه هشت نظريه از آنها را در اينجا مى‌آوريم.

1- مراد از ذنب رسول خدا گناهانى است كه آن جناب كرد، و مراد از گناهان گذشته گناهان قبل از بعثت، و مراد از گناهان آينده گناهان بعد از بعثت آن حضرت است‌[2]. بعضى ديگر گفته‌اند گناهان قبل از فتح مكه و بعد از آن است‌[3].

[1] سوره شعراء، آيه 14.

[2] ( 2 و 3) تفسير مجمع البيان، ج 9، ص 110.

[3] ( 2 و 3) تفسير مجمع البيان، ج 9، ص 110.