رسيده و تكليف‌ها را يكسره كرده باشند، در آن موقع كفار را عرضه بر جهنم مى‌كنند، و به سوى دوزخ سوقشان مى‌دهند، هم چنان كه فرموده:(وَ سِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلى‌ جَهَنَّمَ زُمَراً)[1].

و در آغاز جمله‌(أَذْهَبْتُمْ طَيِّباتِكُمْ فِي حَياتِكُمُ الدُّنْيا وَ اسْتَمْتَعْتُمْ بِها) كلمه يقال در تقدير است، و معنايش اين است كه: به ايشان گفته مى‌شود طيبات خود را در زندگى دنيا از بين برديد. و كلمه طيبات به معناى امورى است كه ملايم با نفس و موافق با طبع آدمى است، و انسان از آنها لذت مى‌برد. و اذهاب طيبات به معناى از بين بردن و مصرف كردن آنها است. و مراد از استمتاع از طيبات استعمال و بهره‌مند شدن از آنها است، به طورى كه اين بهره‌مندى در نظر، هدف باشد، نه وسيله براى زندگى آخرت و آمادگى براى آن.

و معناى آيه اين است كه: وقتى عرضه بر آتش مى‌شوند به ايشان گفته مى‌شود: شما همه آن طيباتى كه بايد امروز از آن لذت ببريد در زندگى دنيا از بين برديد، و همانجا از آنها بهره‌مند شديد، و ديگر چيزى برايتان نمانده كه امروز در اين عالم از آن لذت ببريد.

(فَالْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ بِما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَفْسُقُونَ)- اين آيه تفريع و نتيجه‌گيرى از آيه قبل است كه مى‌فرمود: طيبات خود را در دنيا از بين برديد. و منظور از عذاب هون آن عذابى است كه توأم با خوارى و ذلت است.

و معناى آيه اين است كه: پس امروز شما سزايتان عذابى است كه در آن خوارى و ذلت است، و خوارى آن در مقابل آن استكبارى است كه در دنيا مى‌كرديد، و زير بار حق نمى‌رفتيد، و عذابش در مقابل فسق و اعراض از طاعات شما است. و اين هر دو گناهى است كه يكى مربوط به اعتقاد است كه همان استكبار از حق باشد، و يكى مربوط به عمل است كه همان فسق باشد.

بحث روايتى [رواياتى در باره حد اقل مدت حمل، و مراد از بلوغ اشد در ذيل آيه:(حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً ...)]

در الدر المنثور است كه عبد الرزاق، عبد بن حميد و ابن منذر از طريق قتاده از ابى حرب بن ابى الاسود دئلى روايت كرده‌اند كه گفت: زنى را نزد عمر آوردند كه شش ماهه زائيده بود، عمر از اصحاب رسول خدا حكم وى را پرسيد. على (ع) فرمود نبايد سنگسار شود، مگر نمى‌بينى خداى تعالى مى‌فرمايد:(وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً) و از

[1] كسانى كه كافر شدند دسته دسته به سوى جهنم سوق داده مى‌شوند. سوره زمر، آيه 71.