داشتن آن علامت اتصاف هم باشد. و به عبارت ديگر كسانى كه مثلا از قوم نوح ظلم كردند، قهرا ظالم هم شدند، و ليكن در مقام قياس و تقسيم، عنايت به صرف صدور و تحقق ظلم تعلق مى‌گيرد، نه به اتصافشان به وصف ظلم، چون در اين مقام عنايت به اين معنا نداريم كه ظلم وصف دائمى آنان شده، و لذا مى‌بينيم به محضى كه كلام از مقام قياس و نسبت بيرون مى‌رود، لحن گفتار عوض شده، به جاى فعل به وصف تعبير مى‌شود، مثلا مى‌فرمايد:(بُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ) و يا(وَ لا تَكُنْ مَعَ الْكافِرِينَ)- دقت فرماييد. از آنچه گذشت نقطه ضعف كلام پاره‌اى از مفسرين به دست مى‌آيد كه در تفسير جمله‌(الَّذِينَ ظَلَمُوا) گفته‌اند: اين جمله دلالت دارد بر اينكه ظلمى از آنان سرزده و بيش از اين دلالت ندارد. و همچنين مفسرين ديگرى كه گفته‌اند: جمله‌(الَّذِينَ ظَلَمُوا) به معنى وصف و معنايش اين است كه ركون به ظالمين مكن.

[سخن صاحب المنار در باره مراد از:(الَّذِينَ ظَلَمُوا) و نقاط ضعف آن سخن‌]

صاحب المنار در تفسير خود گفته: زمخشرى جمله‌(الَّذِينَ ظَلَمُوا) را چنين تفسير كرده يعنى ركون مكن به كسانى كه ظلم از ايشان ديده شده تا چه رسد به آنهايى كه ظلم وصفشان شده . آن گاه حكايت كرده از موفق كه دنبال امام جماعتى به نماز ايستاد، وقتى آن امام اين آيه را تلاوت كرد موفق غش كرد، و پس از آنكه به هوش آمد سبب انقلابش را پرسيدند گفت: خدا وعده آتش داده به كسى كه ركون كند به شخصى كه ظلمى از او ديده شود، تا چه رسد به اينكه ظلم شيوه و وصف او باشد.[1] و بنا به گفته وى معناى آيه اين است كه هر كس كمترين ميلى كند به كسى كه و لو يك بار مختصر ظلمى از او سر زده باشد به آتش دوزخ درمى‌افتد و حال آنكه اين معناى غلطى است، زيرا مقصود از(الَّذِينَ ظَلَمُوا) همان طايفه ستمگران از مشركين هستند كه با مؤمنان دشمنند و آنها را آزار نموده، براى بيزار كردنشان از دين نقشه چينى مى‌كنند.

پس جمله‌(الَّذِينَ ظَلَمُوا) عينا مانند جمله‌(الَّذِينَ كَفَرُوا) است كه در آيات بسيارى آمده، همانطور كه نمى‌توان گفت به صرف اينكه كلمه‌(كَفَرُوا) ماضى است و مراد از آن كسانى است كه در گذشته كفرى از ايشان صادر شده- بلكه مراد از آن طايفه كفار است- همين طور در(الَّذِينَ ظَلَمُوا) نمى‌توان چنين معنايى كرد.

بهترين شاهد بر اين معنا آيه شريفه‌(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ)[2] است (كه بطور قطع مى‌دانيم معناى صله الذين و موصول‌(كَفَرُوا)

[1] المنار، ج 12، ص 170.

[2] آنان كه كفر ورزيدند چه انذارشان كنى و چه انذارشان نكنى بر ايشان يكسان است( و) ايمان نمى‌آورند. سوره بقره، آيه 6.