نسبت به دعوت اسلام نشان ندادند، مانند قومى از نصاراى حبشه به طورى كه در داستان هجرت مسلمين به حبشه نقل شده، و همچنين جمعى از غير مردم حبشه، هم چنان كه قرآن كريم در باره امثال آنان فرموده:(الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ)[1] و نيز فرموده:(وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‌ أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ)[2].

و همچنين مجوس آن روز هم در انتظار بعثت و فرج خاتم الانبياء 6 و ظهور دينى كه حق و عدالت را گسترش دهد بسر مى‌بردند و مانند مشركين با حق دشمنى و عناد نمى‌ورزيدند.

با در نظر داشتن اين زمينه، آيه در اين معنا ظهور دارد كه منظور از اهل كتاب همين يهود و نصارى و مجوس باشد، مخصوصا اهل حق از نصارى كه معتقد بودند به اينكه مسيح بشرى است كه خداوند او را به نبوت ارسال داشته- مانند نجاشى و اصحابش-.

ذيل آيه هم كه مى‌فرمايد: بگو من مامور شدم كه خدا را بندگى كنم، و كسى را شريكش ندانسته مردم را بسوى او دعوت كنم آن را تاييد مى‌كند و خيلى روشن است كه خطاب در اين جمله مناسب‌تر است كه با نصارى باشد.

(وَ مِنَ الْأَحْزابِ مَنْ يُنْكِرُ بَعْضَهُ)- الف و لام در الاحزاب الف و لام عهد است، و معنايش اين است كه پاره‌اى از احزاب اهل كتاب، كسانيند كه پاره‌اى از آنچه به تو نازل شده را انكار مى‌كنند، و آن آياتى است كه دلالت بر توحيد و نفى تثليث و نفى ساير عقائد باطله و معارف و احكام دستخورده اهل كتاب دارد.

(قُلْ إِنَّما أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ وَ لا أُشْرِكَ بِهِ)- اين جمله دلالت دارد بر اينكه مقصود از آن بعضى كه انكارش مى‌كنند آياتى است كه توحيد در عبادت و اطاعت را مى‌رساند، و در آيه ديگرى هم پيغمبر خود را دستور مى‌دهد كه ايشان را به موافقت با آن آيات و آن معارف دعوت نمايد، و مى‌فرمايد:(قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إِلى‌ كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ)[3].

[1] كسانى كه قبل از قرآن كتابشان داديم به قرآن ايمان مى‌آورند. سوره قصص، آيه 52.

[2] از قوم موسى كسانى بودند كه به حق هدايت يافته و به آن دين بازمى‌گردند. سوره اعراف، آيه 159.

[3] بگو اى اهل كتاب! بيائيد از آن كلمه حق كه ميان ما و شما يكسان است پيروى كنيم، به اينكه: بجز خداى يكتا هيچ كس را نپرستيم و چيزى را با او شريك قرار ندهيم و برخى، برخى را بجاى خدا به ربوبيت تعظيم نكنيم. سوره آل عمران، آيه 64.