آيه مورد بحث حكايت كلام ملائكه است كه به عنوان دستورى ارشادى و به منظور نجات او از عذابى كه صبح همان شب بر قوم نازل مى‌شود با وى در ميان نهاده‌اند و در اين كلام مخصوصا جمله (إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ‌)- موعد عذاب اين قوم صبح همين شب است بويى از عجله و شتابزدگى هست.

و معناى آيه اين است كه ما نوجوانانى از جنس بشر نيستيم بلكه فرستادگانى هستيم براى عذاب اين قوم و هلاك كردنشان پس تو خود و اهلت را نجات بده، شبانه تو و اهلت در قطعه‌اى از همين شب حركت كنيد و از ديار اين قوم بيرون شويد كه اينها در صبح همين شب به عذاب الهى گرفتار گشته هلاك خواهند شد و بين تو و صبح، فرصت بسيارى نيست و چون حركت كرديد احدى از شما به پشت سر خود نگاه نيندازد.

بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند مراد از كلمه التفات توجه و ميل به مال و اثاث است، خواسته‌اند بگويند از متاع‌هايى كه در اين شهر هست چيزى با خود نبريد و يا التفات به معناى تخلف از حركت شبانه است ليكن اين دو احتمال چيزى نيست كه انسان به آن التفاتى بكند.

(إِلَّا امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبُها ما أَصابَهُمْ)- از ظاهر سياق برمى‌آيد كه اين جمله استثناء از كلمه أهلك باشد نه از كلمه أحد چون اگر از كلمه أحد باشد، معناى آيه چنين مى‌شود: و كسى از شما هنگام رفتن به پشت سر خود نگاه نكند مگر همسرت و اين معنا درست به نظر نمى‌رسد چون دنبالش مى‌فرمايد: زيرا كه او به همان عذابى مى‌رسد كه آنها به آن خواهند رسيد و اين جمله علت استثناء همسر او را بيان مى‌كند، و خداى تعالى در جاى ديگر نيز به بيانى صريح‌تر فرموده:(إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنا إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِينَ)[2].

(إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَ لَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ)- يعنى موعد هلاكت اين قوم صبح است و صبح به معناى اول روز و بعد از طلوع فجر است كه افق رو به روشن شدن مى‌گذارد هم چنان كه در جاى ديگر اين موعد را به همان طلوع فجر معنا كرده نه طلوع خورشيد و فرموده:(فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ)[3].

جمله اولى از دو جمله مورد بحث فرمان‌(فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّيْلِ) را تعليل مى‌كند و مى‌فهماند اگر گفتيم: همين شب اهلت را بيرون ببر، به علت آن بود كه موعد عذاب‌

[1] مجمع البيان، ج 5، ص 184، چاپ ايران.

[2] مگر همسرت را كه ما تقدير كرده‌ايم كه از هالكان باشد. سوره حجر، آيه 60

[3] صيحه آسمانى آنان را در حالى كه در هنگام طلوع فجر قرار داشتند بگرفت. سوره حجر، آيه 73