نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 449
تنظرون اضافه
كرد كه:(إِنِّي
تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّي وَ رَبِّكُمْ) من در كار خودم بر خدا توكل كردهام كه مدبر امر من و شما
است و براى اينكه بفهماند شما هيچ كارى نمىتوانيد به من بكنيد- نه اينكه
مىتوانيد ولى من نمىترسم- اضافه كرد:(ما مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها إِنَّ رَبِّي عَلى صِراطٍ
مُسْتَقِيمٍ) و فهمانيد كه من در توكل
كردنم به خدا، پيروزم، چون خداى تعالى محيط بر كار من و شما است و او شما را هلاك
مىكند نه مرا زيرا او بر صراط مستقيم است يعنى در برخورد حق با باطل همواره سنتش
يك سنت بوده و آن عبارت بوده از يارى كردن حق و غلبه دادن آن بر باطل.
پس بيزارى آن
جناب از بتهاى مشركين و تعجيزشان با جمله فكيدونى و لا تنظرون در
حالى كه آنان مردمى نيرومند بودند و اينكه با اين تعجيز مع ذلك در كمال عافيت و
سلامت در بين آنان رفت و آمد مىكرده نه از ناحيه آنان آسيبى ديده و نه از ناحيه
خدايان آنان، خود آيتى بوده معجزه و حجتى بوده آسمانى بر اينكه آن جناب رسول و
فرستادهاى از ناحيه خداى تعالى به سوى آنان بوده است.
(ما مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِناصِيَتِها إِنَّ رَبِّي عَلى صِراطٍ
مُسْتَقِيمٍ)- كلمه دابه به معناى هر جنبنده و جاندارى است كه روى
زمين حركت و جنبشى دارد، و شامل تمامى حيوانات مىشود، و گرفتن به
ناصيه (سوى جلوى سر) كنايه است از كمال تسلط و نهايت قدرت، و بر صراط
مستقيم بودن خداى تعالى به معناى اين است كه او سنتش در ميان مخلوقات يك سنت
ثابت است و هرگز، تغيير نمىكند و آن اين است كه امور را بر يك منوال يعنى بر
منوال عدل و حكمت تدبير كند و چون چنين است پس او همواره حق را به كرسى مىنشاند و
باطل را هر جا كه با حق در بيفتد رسوا مىسازد.
پس معناى آيه
اين شد كه: من بر اللَّه توكل مىكنم كه رب من و رب شما است، او است كه مىتواند
حجتى را كه به شما القاء كردم (و آن حجت اين بود كه علنا از آلهه شما بيزارى جستم
و اعلام كردم كه نه شما با همه زور و قلدريتان مىتوانيد به من آسيبى برسانيد و نه
آلهه شما) به ثمر برساند چون او است تنها مالك و صاحب سلطنت بر من و بر شما و بر
هر جنبنده، و سنت او عادله و تغيير ناپذير است پس به زودى دين خود را يارى نموده و
مرا از شر شما حفظ مىكند.
هود (ع) در
اين گفتار خود گفت: پروردگار من بر صراط مستقيم است و نگفت
پروردگار من و شما با اينكه قبلا گفته بود: توكل من بر پروردگار من و
شما است ، علت اين آن است كه مقام آن سخن و اين سخن دو مقام است در اينجا هود
(ع) در
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 449