نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 112
بزرگی برای جهان اسلام شمرد [1] . اما در خصوص مسأله قضا و قدر و
سرنوشت ، انحراف و اشتباه معتزله از اشاعره کمتر نیست . مستشرقین که
با معارف اسلامی آشنایی عمقی ندارند و خیال میکنند اعتقاد به سرنوشت عین
اعتقاد به جبر است ، معتزله را در این مسأله مورد ستایش قرار میدهند .
در جلد اول تاریخ ادبی ایران تألیف ادوارد براون صفحه 411 میگوید :
" فرقه قدریه یا معتزله بیشتر اهمیت داشت و طرفدار آزادی اراده یا
طریقه تفویض و اختیار بود . به گفته دکتر اشتاینر : " بهترین توصیف
معتزله این است که بگوییم ظهور این قبیل افکار در حکم اعتراضی است که
پیوسته عقل سلیم بشر بر احکام جابرانه و تعلیمات مقرره و محدوده نموده
است " . معتزله خود را اهل العدل و التوحید یا طرفداران عدل الهی و
یکتاپرستی میدانستند ، میگفتند قسمت ازلی به عقیده اهل سنت [ اشاعره ]
آن است که خداوند سرنوشت هر کس را قبلا تعیین نماید و گناهانی را کیفر
دهد که خود بر بشر به جبر تحمیل کرده است و بشر را در برابر تقدیر و
سرنوشت ، قدرت استقامت و پایداری نباشد " .
این طرز تفکر معتزله یعنی اینکه سرنوشت مستلزم جبر است ، مورد تأیید
مستشرقین است . [1] رجوع شود به مقاله " اصل اجتهاد در اسلام " به قلم نگارنده در
نشریه سالانه مکتب تشیع ، شماره 3 ، ص 318 و . 332 [ این مقاله در کتاب
ده گفتار اثر استاد شهید نیز به چاپ رسیده است ] .
نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 112