نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 111
بعضی اصول را سرسری بپذیرند ، کوشیدند بعضی از عبارات و کلمات قرآن را
تفسیر کنند و از اینجاست که علم تفسیر به وجود آمد . نخستین سؤالی که به
نظر مسلمین آمد این بود که اگر بشر نتواند علیه امر خداوند [ قدر ]
اقدامی کند و با وجود این خداوند پاداش او را به موجب اعمال خوب و بد
او بدهد ، آیا قدرت خداوندی و مسؤولیت بشر متناقض نمیآید ؟ قرآن کریم
نیز به این سؤال پاسخی نمیدهد . در واقع ، قدرت کامله خداوندی چنان در
سراسر قرآن به چشم میخورد که جایی برای آزادی بشر باقی نمیگذارد . به این
طریق حس مسؤولیت بشر در برابر تسلیم به امر خداوند وجود ندارد . . " [1] . .
کتاب آقای دومینیک سوردل پر است از این تحقیقات عالی ! این است
طرز تفکر و استنباط مستشرقین ، و این است میزان صلاحیت آنها در این گونه
مسائل .
از آنچه گذشت معلوم شد که مسأله سرنوشت و قضا و قدر در خود قرآن مجید
مکرر ذکر شده و از ابداعات متکلمین نیست ، بعلاوه اعتقاد به سرنوشت و
قضا و قدر عمومی آن طور که قرآن تعلیم میدهد با مسلک جبر از زمین تا
آسمان فاصله دارد .
معمولا مستشرقین اروپایی معتزله را ستایش میکنند از آن نظر که معتزله
منکر قضا و قدر میباشند ، زیرا به عقیده مستشرقین اعتقاد به سرنوشت عین
اعتقاد به جبر است !
بدون شک اگر معتزله را با اشاعره مقایسه کنیم ، معتزله از حریت و
استقلال فکری شایستهای برخوردار بودهاند . اقدام متوکل عباسی علیه معتزله
و به کرسی نشاندن روش اشعری را باید فاجعه
[1] اسلام ، از سری چه میدانم ؟ ترجمه دکتر اسماعیل دولتشاهی ، ص 55 و
. 56
نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 111