نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 113
ریشه تاریخی
یکی از مباحث قابل توجه این است که منشأ پیدایش این افکار و عقاید و
این بحث و جدلها چیست ؟ چطور شد که مسلمین از نیمه اول و حداکثر از
نیمه دوم آن قرن وارد بحث جبر و قدر شدند .
بدون شک علت ورود مسلمین در این مباحث آیات قرآن و کلمات رسول
اکرم است . مسأله سرنوشت و هم مسأله آزادی و اختیار بشر از مسائلی است
که بالطبع مورد علاقه هر کسی است ، و چون این مسأله مکرر در کتاب آسمانی
مسلمین طرح و عنوان شده و آیاتی در کمال صراحت ، سرنوشت را تأیید میکند
و آیاتی دیگر به همین صراحت بشر را مختار و آزاد معرفی میکند ، خواه
ناخواه آنها را به فکر و اندیشه و بحث و گفتگو وادار میکرد .
اما مستشرقین و اتباع و اذنابشان مدعی هستند که این افکار ریشه دیگر
دارد . چنانکه قبلا گفتیم بعضی از مورخین اروپایی را عقیده این است که
مسأله سرنوشت و جبر و اختیار بعدها در میان متکلمین اسلامی عنوان شد و در
اسلام سخنی از این مطالب نیست ، نه از جبر و نه از اختیار ! ولی بعضی
دیگر در سخنان خود چنین وانمود میکنند که فکر اشاعره مبنی بر جبر و عدم
آزادی بشر همان چیزی است که اسلام تعلیم داده است ، اما معتزله زیر بار
این حرف اسلام مانند بسیاری از حرفهای دیگر اسلام که با عقل و منطق منطبق
نمیشد نرفتند و موضوع آزادی و اختیار بشر را معتزله برای اولین بار در
میان مسلمین عنوان کردند ! تازه معتزله نیز این فکر را از پیش خود ابداع
نکردند ، در اثر معاشرت و مجاورت با ملل دیگر و
نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 113