نام کتاب : شرح منظومه 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 176
جواز اعاده معدوم و بلکه وقوع و تحقق آن از ضروریات دین و مذهب است .
ولی محققین از متکلمین و قاطبه فلاسفه اعاده معدوم را امری محال و موضوع
حشر و قیامت را بیگانه از این مسأله دانستهاند و چنانکه میدانیم در آثار
مقدس دینی و مذهبی نیز تعبیراتی که از حشر شده است هیچ کدام حتی اشعاری
به اعاده معدوم ندارد . همه آن تعبیرات اشعار یا تصریح دارد به اینکه
نشئه دیگری موجود است که حکم دنباله این نشئه را دارد و این نشئه ، "
اولی " و آن دیگری " عقبی " است ، این ، " دنیا " و آن دیگری "
حشر و نشر و قیامت " است .
متکلمین در اینجا مرتکب دو اشتباه بزرگ شدهاند ، یک اشتباه شرعی و
دینی که موضوع حشر و قیامت را اعاده معدوم دانستهاند و یک اشتباه عقلی
و فلسفی که اعاده معدوم را جایز دانستهاند . و از اشتباه اول ، " صغری
" و از اشتباه دوم " کبری " و از مجموع قیاسی تشکیل دادهاند . اما
فلاسفه معتقدند که : اولا اعاده معدوم ، محال است و اگر چیزی نیست و
معدوم شد ، آنچه که دوباره به وجود میآید عین آن نخواهد بود ، بلکه شبیه
و همانند آن است . لذا حاجی سبزواری که از مشرب فلاسفه پیروی میکند چنین
میگوید :
اعاده المعدوم مما امتنعا
و بعضهم فیه الضروره ادعی
یعنی اعاده معدوم از جمله مسائلی است که ممتنع و محال است . و برخی
از فلاسفه - خصوصا بو علی سینا - مدعی هستند که این مسأله از بدیهیات
است و نیازی به دلیل و برهان ندارد . ولی در عین بی نیازی از دلیل و
برهان ، باز هم فلاسفه دلایلی برای اثبات مدعای خود اقامه کردهاند که به
آنها اشاره خواهیم کرد .
نام کتاب : شرح منظومه 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 176