طايفه اوّل: رواياتى كه مى‌فرمايد

«تسع سنين»

* ... عن الحلبى عن ابى عبد اللَّه عليه السلام قال: قال: اذا تزوّج الرجل الجارية و هى صغيرة فلا يدخل بها حتى يأتى لها تسع سنين‌ [1]

(لا يدخل نهى است و روايت صريح است).

* ... عن عمّار السجستانى قال: سمعت أبا عبد اللَّه عليه السلام يقول لمولى له:

(امام به يكى از دوستان يا غلامان خود چنين مى‌فرمايد)

انطلق فقل للقاضى قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله: حدّ المرأة ان يدخل بها على زوجها ابنة تسع سنين‌ [2]

. جاى تقيّه نبوده است و امام با صراحت براى قاضى مدينه پيغام مى‌فرستد.

* دعائم الاسلام: عن جعفر بن محمّد عليه السلام، انّه قال: من تزوّج جارية صغيرة، فلا يطأها حتّى تبلغ تسع سنين. [3]

(سند معتبرى ندارد؛ ولى دلالتش خوب است)

طايفه دوّم: رواياتى كه مى‌فرمايد:

«تسع سنين او عشر سنين»

دو روايت است، روايت زراره‌ [4] و روايت أبو بصير [5].

طايفه سوّم: روايتى كه مى‌فرمايد:

«عشر سنين»

روايتى كه از حضرت على عليه السلام نقل شده‌ [6] و از جهت سند مشكل دارد.

جمع بين روايات:

طريق جمع بين اين روايات واضح است چون تخيير بين اقل و اكثر جايز نيست و لذا اكثر را حمل بر استحباب مى‌كنيم، پس روايت «عشر سنين» حمل بر استحباب مى‌شود.

بعضى محمِل ديگرى را گفته‌اند و آن اينكه «عشر سنين» به معنى شروعِ عشر و «تسع سنين» به معنى پايانِ تسع باشد كه در اين صورت سه طايفه روايت، در يك طايفه خلاصه مى‌گردد.

116 ادامه مسئله 12 ..... 7/ 3/ 80

اقوال عامّه:

عامّه مسئله افضاء را متعرّض شده‌اند؛ و بيشتر، مسئله ديه را عنوان كرده‌اند.

بقى هنا شى‌ءٌ:

ظاهر فتاوى‌ و رواياتى كه خوانده شد اين است كه «نُه سالگى» موضوعيّت دارد، بنابراين اگر علم بر عدم افضاء هم داشته باشيم، باز وطى حرام است مانند اينكه زوجه از نظر جثّه قوى و زوج ضعيف باشد، بنابراين خوفِ افضاء از قبيل حكمت است نه از قبيل علّت و لكن اگر بالاتر از تسع سنين باشد و خطر افضاء يا عيب مهمّ ديگرى باشد.

در اينجا به مقتضاى قاعده لا ضرر مى‌گوئيم‌لا يجوز الوطءو در ناحيه زن هم مى‌گوئيم‌لا يجب عليها التمكين‌و بايد مدّتى صبر كنند، اگر خوف برطرف، و استعداد جسمانى حاصل شد، زن واجب است تمكين كند؛ ولى اگر خوف برطرف نشد، مرد خيار فسخ دارد (شبيه موانعى كه در زوجه مانع مقاربت مى‌شود و سبب فسخ است). به همين جهت ما در مسئله بلوغ معتقديم بلوغ مراحلى دارد، مثلًا مرحله «بلوغ للعبادة» نه سال تمام است، ولى «بلوغ للنكاح» علاوه بر نُه سالگى، استعداد جسمانى نيز لازم دارد، «بلوغ الاقتصاد» (بلوغ در مسائل مالى) رشد عقلانى مى‌خواهد، پس بلوغ داراى مراحل است و احكام بلوغ مرحله به مرحله پياده مى‌شود.

فرع دوّم: آيا ساير استمتاعات نسبت به كمتر از نُه سال جايز است؟

جمعى از متأخرين و معاصرين به جواز ساير استمتاعات تصريح كرده‌اند، صاحب جواهر مى‌فرمايدللاصل السالم من المعارض، [7] كه منظور از اصل، اصالة الاباحة يا عموماتى است كه مطلقاً اجازه استمتاعات را مى‌دهد و وطى با دليل خارج شده است.

و لكن الانصاف: اين حكم را با اين عموميّتى كه گفته‌اند نمى‌پذيريم، چون بعضى از استمتاعات نسبت به صغير السن قبح عقلائى دارد، مانند استمتاع از رضيعه. پس حسن و قبح در اينجا حاكم است و لذا عمومات استمتاع زوج از زوجه منصرف است بما يتعارف عند العقلاء و شامل اين گونه موارد نمى‌شود.

فرع سوم: اگر با زوجه خود قبل از اكمال نُه سالگى وطى نمود و عيبى هم حاصل نشد.

مشهور فرموده‌اند كه هيچ حكمى ندارد و گناهى كرده است و بنابراين كه هر گناه كبيره‌اى تعزير دارد، حاكم شرع مى‌تواند او را تعزير كند. لكن جماعتى از علماء كه در اقليّت هستند، قائل به حرمت ابدى شده‌اند. شيخ مفيد در مقنعه، شيخ طوسى در نهايه، ابن ادريس در سرائر، سبزوارى در كفايه، حرمت ابدى را نسبت به جماعتى داده‌

[1] ح 1، باب 45 از ابواب مقدّمات نكاح.

[2] ح 3، باب 45 از ابواب مقدّمات نكاح.

[3] مستدرك الوسائل، ج 14، ح 4، باب 36 از ابواب مقدّمات نكاح.

[4] ح 2، باب 45 از ابواب مقدّمات نكاح وسائل.

[5] ح 4، باب 45 از ابواب مقدّمات نكاح وسائل.

[6] ح 7، باب 45 از ابواب مقدّمات نكاح وسائل.

[7] جواهر، ج 29، ص 424.