ائْتُمِنَ خانَ، وَ إِذا حَدَّثَ كَذَبَ، وَ إِذا وَعَدَ أَخْلَفَ!:
«سه چيز است كه در هر كس باشد منافق است، هر چند روزه بگيرد و نماز بخواند، و خود را مسلمان بداند: كسى كه در امانت خيانت كند، و در سخن دروغ گويد، و به هنگام وعده تخلّف جويد». «1»
البته، ممكن است به ندرت گناهان فوق از افراد با ايمان صادر شود، و سپس توبه كنند، ولى استمرار آن، نشانه روح نفاق و منافقگرى است.
***
4- اين نكته نيز لازم به تذكر است كه: آنچه در آيات فوق خوانديم، يك بحث تاريخى و مربوط به زمان گذشته نيست، بلكه، بيان يك واقعيت اخلاقى و اجتماعى است، كه در هر عصر و زمان، و در هر جامعهاى، بدون استثناء، نمونههاى فراوانى دارد.
اگر به اطراف خود نگاه كنيم، (و حتى شايد اگر به خودمان بنگريم!) نمونهاى از اعمال «ثعلبة بن حاطب»، و طرز تفكر او را، در چهرههاى مختلف، مىيابيم، چه بسيارند كسانى كه در شرائط عادى يا به هنگامى كه تنگدستند، در صف مؤمنان داغ و قرص و محكم قرار دارند، در همه جلسات مذهبى حاضرند، پاى هر پرچم اصلاحى سينه مىزنند، با هر منادى حق و عدالت همصدا هستند، و براى كارهاى نيك گريبان چاك مىكنند، و در برابر هر فسادى فرياد مىكشند.
ولى، به هنگامى كه- به اصطلاح- درى به تخته مىخورد، به نوائى مىرسند، پست و مقامى پيدا مىكنند، و سرى در ميان سرها در مىآورند، يك مرتبه تغيير چهره، و بالاتر از آن تغيير ماهيّت مىدهند، آن شور و عشق سوزان نسبت به خدا