از سن «بيستسالگى» شروع مىشود، و حد اكثر به «سى و پنج» الى «چهلسالگى» مىرسد، يعنى اگر انسان تا اين تاريخ، دست به ابتكار تازهاى نزند، بعد از آن غالباً امكانپذير نيست.
اين موضوع، كه امروز به عنوان يك كشف روانشناسى تلقى مىشود، مسلماً در گذشته تا اين حدّ روشن نبوده، ولى غالب مردم با هدايت فطرت به اين موضوع توجه دارند كه، عادتاً ممكن نيست انسان روش و مكتبى داشته، و چهل سال در ميان قوم و ملتى زندگى كند، و مطلقاً آن را بروز ندهد.
قرآن نيز روى همين اصل تكيه مىكند كه، چگونه ممكن بود پيامبر صلى الله عليه و آله چنين افكارى داشته باشد و تا اين سن و سال آن را مطلقاً مكتوم دارد؟
***
4- ستمكارترين
همان گونه كه در ذيل آيه 21 سوره «انعام» اشاره كردهايم، در موارد زيادى از قرآن، گروهى به عنوان ستمكارترين مردم (با تعبير «اظلم») معرفى شدهاند، و در ابتدا شايد به نظر برسد: اينها با هم تضاد دارند؛ زيرا هنگامى كه يك دسته به عنوان ستمكارترين معرفى شود، دسته ديگر چگونه مىتواند اين عنوان را به خود بپذيرد؟
در پاسخ اين سؤال گفتهايم: همه اين عناوين به يك عنوان باز مىگردد، و آن مسأله شرك و كفر و عناد است، و افترا و تكذيب آيات الهى، در آيات مورد بحث نيز، از همين ريشه است. «1»
***