جمع باشد.
و اما «جَنَّتان» (دو باغ بهشت) ممكن است «بهشت اول» بهشت مادى و جسمانى باشد و «بهشت دوم» بهشت معنوى و روحانى، چنان كه در آيه 15 سوره «آل عمران» آمده است: «لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ».
در اين آيه، علاوه بر بهشت جسمانى كه نهرها از زير درختانش مىگذرد، و همسران پاك در آن هستند، از بهشت معنوى كه، خشنودى خدا است، سخن مىگويد.
يا اين كه، «بهشت اول»، به عنوان پاداش اعمال به آنها داده مىشود، و «بهشت دوم» به عنوان تفضل، چنان كه در آيه 38 «نور» آمده است: لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ: «هدف اين است كه خداوند پاداش بهترين اعمال آنها را بدهد و از فضلش بر آن بيفزايد».
يا اين كه، يك بهشت براى اطاعت، و ديگرى براى ترك معصيت است.
و يا يكى براى ايمان و عقيده، و ديگرى براى اعمال صالح و مانند آن.
يا اين كه، چون مخاطب جن و انس هستند، هر يك از اين دو بهشت، به گروهى از آنها تعلق دارد.
البته هيچ يك از اين تفسيرها دليل خاصى ندارد و در عين حال، همه آنها ممكن است در آيه جمع باشد، آنچه مسلم است، خداوند باغهاى متعددى از بهشت در اختيار بندگان صالح مىگذارد كه، در آن رفت و آمد دارند، دوزخيان «در ميان آتش و آب سوزان در طوافند»، و اينها در «باغهاى بهشت».
***
باز به دنبال اين نعمت بزرگ، همگان را مخاطب ساخته مىگويد: «كدامين