نخواهد آورد؟ در اين صورت بايد ايمان بياورد كه ايمان نخواهد آورد، و اين جز درخواست امر محال چيزى نيست.

پاسخ

استدلال نخست او شگفت آور است، چگونه او بخشى از آيه را گرفته و با آن بر مذهب خود استدلال كرده است، در حالى كه بخش ديگر آيه را كه درست نقطه مقابل مذهب اوست، ناديده گرفته است؟ خدا در همين آيه چنين مى گويد: ((لاَيُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَ عَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ...))(بقره/286).

«خدا هر انسانى را به اندازه قدرت و توانش تكليف مى كند. براى اوست اعمال نيكى كه انجام داده و بر زيان اوست، كارهاى زشتى كه مرتكب شده است.»

اول آيه حاكى است كه حكمت خدا مانع از آن است كه بر انسانى خارج از قدرت و توانش حكم كند.

اصولا تكليف، جز خواست كارى از مكلف چيزى نيست و چنين خواستى در گرو اين است، كه تكليف كننده از قدرت و توان او آگاه باشد. وقتى بداند كه طرف را ياراى انجام چنين كارى نيست، در اين موقع، در خواست به صورت جدى تحقق نمى پذيرد. آرى ممكن است، انسانهايى زورگو، چنين تكليفى به زبان برانند اما در اعماق دل، فاقد چنين خواست جدى مى باشند. از اين جهت، محققان ميگويند: تكليف به محال، سرانجام به تكليف محال باز مى گردد، يعنى خود تكليف، حالت محالى به خود مى گيرد.

و اما جمله «مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا»، مقصود كارهاى شاق و تكاليف سخت و سنگين است كه انسانهاى متعارف نمى توانند آنها را متحمل شوند، هر چند اگر سعى وكوشش كنند، مى توانند بار را به منزل برسانند.