از اين بيان روشن مى گردد كه نيكيها و بديها، از صفات خارجى و اعراض افعال ما نيست و هرگز نمى توان آنها را از اعراض خارجى اوصاف تكوينى فعل شمرد، بلكه حسن و قبح،دريافت هاى خرد از فعل است،يعنى آنگاه كه قضيه را با مقام والاى خود، مناسب و ملائم يافت، در باره آن به نيكى حكم مى كند و در آنجا كه آن را مخالف و مضاد با مقام ملكوتى خود يافت، آن را به بدى توصيف مى كند.

كوتاه سخن اينكه: ملاك در صدق و كذب قضاياى عقل عملى، آن هم در قلمرو حسن و قبح، ملائمت و عدم ملائمت، با مقام ملكوتى انسان است، اگر ميگوييم عدل نيكوست و ظلم بد است، در هر دو، به حق سخن گفته ايم و سخن حق آن است كه با واقعيت خارج از خود مطابق باشد، واقعيتى كه اين سخن با آن مطابق است، همان تمايلات والا گرايى انسان است كه هر دو را با خود ملائم ومنسجم مى يابد.

اين در صورتى است كه اين قضايا را، فضاياى خبريه بناميم.

ممكن است در اينجا محققى اين قضايا را به قضاياى انشائيه برگرداند وبگويد: معنى جمله «عدل نيك است و ستم بد است» ،اين است كه بايد اولى را انجام داد و از دومى پرهيز كرد.

بنابر اين، جمله انشائيه براى خود مطابَق خارجى لازم ندارد، تا با آن وفق دهد يا مخالف باشد، اين جمله خبريه است كه براى«صدق» و «كذب» خود، مطابَق خارجى لازم دارد.

ما فعلا در باره هيچ يك از دو نظر (قضاياى عقل عملى در قلمرو حسن وقبح، قضاياى خبرى است كه مطابق خارجى دارد و يا از قبيل قضاياى انشائي است كه براى خود مطابق خارجى لازم ندارد)، بحث و گفتگويى نداريم. محور