تذكر يك نكته

شيخ اشعرى، كه اصرار مى ورزد كه قدرت، پيوسته مقارن با فعل است در مواردى دچار اشكال شده است.

1 ـ مسأله تكليف كفار به ايمان، زيرا فرض اين است كه قدرت، با فعل(ايمان) همراه است. و مادامى كه فعل صورت نپذيرد، قدرت تحقق پيدا نميكند، در اين صورت نتيجه اين مى شود كه تكليف كافران به ايمان نوعى تكليف به محال باشد، زيرا فرض اين است كه قبل از فعل يعنى زمان تكليف،قدرت موجود نيست. و به عبارت ديگر، نظريه اشعرى جز دور نتيجه اى ندارد، زيرا تكليف، فرع وجود قدرت، و آن نيز فرع انجام و آن هم متوقف بر تكليف است.و پيروان مكتب او هر چند سعى و كوشش كرده اند، به رفع اين اشكال، دست نيافته اند.

2 ـ برخى از آيات، به روشنى بر خلاف نظريه او در اين مسأله، گواهى ميدهند. اينك آياتى را ياد آور مى شويم:

((وَ لِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ البَيْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً))(آل عمران/98).

(حق خدا بر مردم اين است كه هر كس مى تواند بايد به زيارت بيت او برود).

اين آيه، به روشنى گواهى مى دهد بر فرد مستطيع لازم است راهى حج شود. و در نتيجه، استطاعت بر حج را شرط وجوب آن دانسته است، به گونه اى كه استطاعت، متقدم، و فعل متأخر مى باشد.

3 ـ ((سَيَحْلِفُونَ بِاللّهِ لَوْ اسْتَطَعْنَا لَخَرَجْنَا مَعَكُمْ يهلكونَ أَنْفُسَهُمْ، وَ اللّه يَعْلَمُ إنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ))(توبة/42)

«به خدا سوگند ياد مى كنند و مى گويند: اگر مى توانستيم با شما براى جهاد بيرون مى آمديم. با دروغ گفتن، خود را نابود مى كنند و خدا مى داند كه آنان دروغ گويند».