آن است، فاقد نبودند، بلكه بر اثر فرو رفتن در گناه و علاقه به شهوت، دستگاه تفكر آنان دگرگون شد وتوان شنيدن ورؤيت حق را از دست دادند.

آيات قرآنى، گواه بر اين است كه پافشاى بر گناه در مدت طولانى، إنسان را در برابر معنويات، به صورت فردى كور وكر ولال درمى آورد، بگونه اى كه ديگر نمى تواند حقايق را درك كند. واين مطلب از آيات ياد شده در زير استفاده مى شود:

((ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوآى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللهِ وَ كَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ))(روم / 10).

(آنگاه سرانجام آنان كه بد كار بودند، اين شد كه آيات خدا را دروغ دانستند وآنها را مسخره كردند).

ارتكاب گناه وپافشارى بر كارهاى زشت، در إنسان حالتى پديد مى آورد كه به صورت جدى آيات خدا را تكذيب مى كند، وچنين مى انديشد كه آنها دروغ وبى اساسند، ولى چنين حالتى جزء ذات او نبوده، بلكه او از طريق گناه وقانون شكنى اين حالت را پيدا مى كند، كه ديگر نه حق را مى بيند ونه توان شنيدن آن را در خود احساس مى كند، و در حقيقت، كسب چنين حالتى (ديگر إنسان نمى تواند ببيند ونه بشنود) از جزئيات قاعده مسلمى است كه مى گويند: «الامتناع بالاختيار لا ينافي الاختيار» (كارى كه إنسان به دست خود، خود را در آن بى اختيار كرده باشد، با اختيارى بودن، منافات ندارد).

در پرتو اين بيان، مفاد قسمتى از آيات، كه دست آويز جبريان نيز قرار گرفته است، روشن مى شود واجمال آن اين است كه إنسان در پرتو يك رشته كارهاى اختيارى، در خود حالتى را به وجود مى آورد كه نتيجه آن جز ضلالت وگمراهى كج روى ولغزش وواژگون بينى وبد فهمى، چيزى نيست وسرانجام، به صورت