انسانى در مى آيد كه نمى تواند بشنود ونمى تواند درك كند، وهمه اين حالات، مرهون كارهاى اختيارى وابتدائى اوست. آيات ياد شده در زير، همگى بر اين حقيقت ناظرند:

الف. ((فَلَمَّا زَاغُوا أَزَاغَ اللهُ قُلُوبَهُمْ))(صف / 5).

(آنگاه كه ميل به كج روى پيدا كردند، خدا دل هاى آنان را منحرف ساخت).

ب. ((وَ مَا يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفَاسِقِينَ)) (بقره / 26).

(با مثل هاى قرآن جز افراد گنه كار كسى گمراه نمى شود).

ج. ((خَتَمَ اللهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَ عَلَى سَمْعِهِمْ وَ عَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ)) (بقره / 7).

(خدا بر دل ها وگوش هاى آنان مهر نهاده وپرده اى در برابر چشمان آنان كشيده شده است).

د. ((وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ أَبْصَارَهُمْ كَمَا لَمْ يُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّة))(انعام / 110).

(ما دل ها وديدگان آنرا بر مى گردانيم، چنانكه بار نخست نيز به آن ايمان نياوردند).

هـ . ((لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ * فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقًا لِأَصْحَابِ السَّعِيرِ))(ملك / 10 ـ 11).

(اگر مى شنيديم ودر مى يافتيم، از ياران دوزخ نبوديم، پس (با اين گفته) به گناهان خود اعتراف كردند، دور باشند ياران دوزخ!).

مجموع اين آيات، از يك حقيقت پرده بر مى دارند وآن اينكه خدا بر بندگان خود ستم نمى كند، بلكه اين بندگانند كه در سايه اعمال زشت خود، راه هاى حق را به روى خود مى بندند وتوان ايمان را از خود سلب مى كنند ((فَمَا كَانَ اللهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ)) (توبه / 70): خدا هرگز بر آنان ستم روا نمى دارد،