عرصه گسترده جامعه اسلامى راه يابند و آموزه‌هاى شيعى در چارچوبى منطقى آشكارا پديدار گردند. گفته‌اند كه امام باقر (ع) در يك روز هزار مسئله بيان فرمود (بحارالانوار، 46/ 259) و اين نشان مى‌دهد كه در دوره ترويج، فرصتى گران‌بها فراچنگ آمده بود و امام (ع) به خوبى از آن سود برده است.

امام باقر (ع) براى بهره بردن از فرصت پيش آمده، دو شيوه برگزيد: الف. آموزش و پرورش شاگردان مستعد و تشكيل حوزه علمى؛ ب. آشنا ساختن عموم مردم با تعاليم راستين دينى از گذر سخنرانى، جلسه‌هاى علمى- دينى، مباحثه با اهل فِرَق و اعزام مبلّغ به ميان مردم (پيشوايان ما، 173 و 174). حكومت اموى از عصر عبدالملك مروان به بعد به ظاهر، سياستِ مماشات با آل ابى‌طالب را در پيش گرفت و اين از مهم‌ترين علل شدّت يافتن فعّاليّت‌هاى علمى- فرهنگى امام بود (عوالم العلوم‌، 18/ 171). افزون بر اين، نحله‌هاى كژانديش فقهى و كلامى نيز در اين روزگار ظهور و بروز يافته بودند و از اين رو، لازم مى‌نمود براى مقابله با انحرافات فكرى جديد، حركت علمى نظام‌مندى راه افتد و مركزيت و مرجعيّت فكرى جامعه را در دست گيرد.

بر جاى ماندن صدها روايت از امام باقر (ع) درباره مسائل فكرى و دينى نشان مى‌دهد كه امام باقر (ع) براى از ميان بردن بيراهه‌هاى فكرى و دينى بسيار كوشيده است (سيره چهارده معصوم‌، 481).

شهادت:

حكّام اموى، سرانجام از فعّاليّت‌هاى امام (ع) به بيم افتادند و هشام بن عبدالملك، دهمين حاكم اموى فرمان داد تا ابراهيم بن وليد، با زهرى كشنده امام باقر (ع) را مسموم كند. امام در ماه ذى‌الحجّه 114 ه. در 57 سالگى به شهادت رسيد و پيكر پاكش در قبرستان بقيع مدينه به خاك سپرده شد (مناقب آل ابى طالب‌، 4/ 227 و 228).

***

امام صادق (ع): ششمين امام شيعيان‌

نام مباركش جعفر و هشتمين تن از چهارده معصوم (ع) است. به سال 83 ه. در مدينه تولّد يافت. پدر والامقامش، امام محمّد باقر (ع) و مادر ارجمندش امّ فَرْوَه دختر قاسم بن محمّد بن ابى بكر است. لقب‌