اَبوجَعْفَرِبْنِ غَزال، احمد، پزشک اندلسی (سدۀ 6ق/12م). وی از روستای فجیره واقع در منطقۀ المریه برخاست (ابن ابی اصیبعه، 2/80). از تاریخ تولد و وفاتش اطلاعی در دست نیست. او به اشبیلیه رفت و در آنجا نزد ابوبکر ابن زُهْرِ حفید و سایر دانشمندان به تحصیل علم پزشکی پرداخت (همانجا، لکلرک، II/97) و در این علم دستی قوی یافت. در معالجات روشهای تازه‌ای به کار می‌برد و جمعی کثیر به او مراجعه می‌کردند. وی آوازۀ بسیار یافت تا آنجا که مورد توجه منصور یعقوب بن یوسف موحدی (حک‌ 580-595ق/1184-1199م) قرار گرفت و عنوان پزشک مخصوص وی را به دست آورد. ابوجعفر در شناخت و ترکیب داروها تبحّر و تخصّص داشت و به همین سبب مسئول تهیه داروها و معجونهای مورد استفادۀ منصور بود (ابن ابی اصیبعه، هامنجا). ابوجعفر بعد از وفات این امیر موحِدی، در خدمت ناصر محمدبن یعقوب (حک‌ 595-611ق/1199-1214م) درآمد و همچنان در خدمت او بود تا درگذشت و در مراکش به خاک سپرده شد. نقل شده که ابوجعفر دربارۀ ادویۀ مفرده و مرکبه رسالات زیادی نوشته است. از آن جمله رساله‌ای در خواصّ سنا به طریق مطبوخ و شربت و سفوف و غیره؛ مقاله‌ای در خواصّ اسطو خودس؛ مقاله‌ای در خواصّ آطریلال؛ رساله‌ای در منافع هلیله جات و رساله‌ای در طریقۀ ظرب حبوب مسهله را می‌توان نام برد (نامۀ دانشوران، 2/64).
مآخذ: ابن ابی اصیبعه، احمدبن قاسم، عیون الانباء، به کوشش آوگوست مولر، قاهره، 1299ق/1882م؛ نامۀ دانشوران ناصری، قم، مؤسۀ مطبوعاتی دارالفکر؛ نیز:
Leclere, Lucien, Histoire de la medicine arabe, Paris, 1876.
ابوالحسن دیانت